MaaS-inzichten uit de wetenschap

Zes wetenschappelijke artikelen over mobility as a service, MaaS. Dat biedt het themanummer MaaS van het Tijdschrift Vervoerswetenschap. De artikelen maken deel uit van het NWO-onderzoeksprogramma SCRIPTS, van het MaaS-programma bij het KiM en beschrijven werk van Goudappel Coffeng/Dat.Mobility. Harry Timmermans en Soora Rasouli, hoogleraren aan de TU Eindhoven, stelden dit themanummer samen. In dit artikel korte samenvattingen van deze recente MaaS-artikelen.

Deze artikelen maken deel uit van het NWO-onderzoekproject ‘SCRIPTS’, dat weer  onderdeel is van het “Smart Urban Region of the Future” (SURF) programma.
Lees hier meer. 

Op weg naar MaaS: peiling van verwachtingen
Door Anna-Maria Feneri, Soora Rasouli, Harry J.P. Timmermans, TU Eindhoven

Via een stated adaptation-experiment is gekeken naar de interesse van mensen in vier soorten MaaS-abonnement, verschillend in prijsstelling en in samenstelling van de mobiliteitsbundel. Heeft zo’n abonnement invloed op de vervoerwijzekeuze? 1.010 respondenten namen deel aan het experiment. Op basis van 8.080 door hen genoemde verplaatsingen (met een MaaS-abonnement) werden onder meer de volgende resultaten afgeleid: het aandeel auto daalt van 30,5 procent naar 15,5 procent. Het treingebruik stijgt van 8,1 procent naar 19,5 procent, terwijl autodelen stijgt tot 11,7 procent van het totaal aantal verplaatsingen. Daarentegen laat 58,5 procent van het totaal aantal (4.729) reizen geen verschuiving van voorgenomen vervoerwijze zien. En bleef 50,6 procent van de autobestuurders en 40,8 procent van de autopassagiers bij de status-quo-optie. Bestuurders die van vervoerwijze wisselen, lijken vooral te kiezen voor openbaar vervoer. 22,5 procent van de treingebruikers experimenteert met nieuwe vervoeroplossingen van de nieuwe app. De auteurs benadrukken dat de verschuivingen in vervoerwijze uit deze studie niet moeten worden geïnterpreteerd als effecten van de introductie van MaaS. 

Experts: ‘Adaptieve MaaS-implementatie is zinvol’
Door Vincent Marchau, Rob van der Heijden, Radboud Universiteit / Peraphan Jittrapirom, National Institute for Environmental Studies, Japan / Henk Meurs, Radboud Universiteit - MuConsult  
Grootschalige implementatie van MaaS wordt gekenmerkt door allerlei onzekerheden. In het verleden is een adaptieve benadering ‘Dynamic Adaptive Planning (DAP)’ voorgesteld om met ‘onzekerheden’ om te gaan. In deze studie is de kennis van internationale MaaS-experts - via de Delphi-methode - ingezet om de relevante elementen van DAP verder te ontwikkelen en te toetsen. Een panel van 89 internationale transport- en MaaS-experts komt onder meer tot de volgende verwachtingen:

• Voor 2020 is in enkele stedelijke gebieden een volledig geïntegreerd MaaS-concept geïmplementeerd en actief.
• De implementatie van MaaS-pilots om te experimenteren en te leren is een belangrijk streven voor de korte termijn.
• MaaS-pilots vereisen nauwe samenwerking tussen cruciale actoren en belanghebbenden.
• Belangrijke beperkingen zijn de mogelijke perceptie van potentiële gebruikers inzake te weinig toegevoegde waarde, beperkingen uit bestaande wet- en regelgeving inzake ov en privacy en ontoereikende ICT-voorzieningen.

Conclusie van de auteurs: ‘Adaptief doen en leren’ lijkt het zinvolle antwoord op de wens tot reductie van MaaS-onzekerheden’.

MaaS en veranderingen in reisvoorkeuren en reisgedrag: een systematisch literatuuronderzoek
Door Anne Durand, KiM -TU Delft / Lucas Harms, Dutch Cycling Embassy / Sascha Hoogendoorn-Lanser, TU Delft / Toon Zijlstra, KiM
MaaS-pilotstudies bieden nuttige inzichten in reisgedrag, omdat ze werken met feitelijke gedragsveranderingen in plaats van hypothetische. Toch is het noodzakelijk om de literatuur te onderzoeken om zo voor een groter deel van de bevolking conclusies te kunnen trekken. De mengeling van onderzoeken in dit literatuuronderzoek toont aan dat MaaS over het algemeen voldoende toegevoegde waarde kan bieden om specifieke groepen reizigers de toepassing ervan te laten overwegen. Jongeren tot mensen van middelbare leeftijd in stedelijke gebieden, vormen waarschijnlijk de eerste groep die overstapt van het traditionelere mobiliteitsparadigma naar MaaS. Onzeker blijft de mate waarin MaaS wordt geadopteerd en veranderingen in reisgedrag teweeg brengt. Meer kwantitatief onderzoek naar reisgedrag en -voorkeuren is noodzakelijk. Ook moeten er meer MaaS-pilots worden uitgevoerd met een systematische effectbeoordeling die voor het publiek toegankelijk is. Ten slotte ontbreekt onderzoek naar de integratie van gedeelde mobiliteitsmodi en particuliere modi en van ov en gedeelde mobiliteitsmodi.

Nationale MaaS-potentiescan op basis van gsm-data
Door Rogier Koopal, Goudappel Coffeng / Luuk Brederode, DAT.Mobility - TU Delft /  Reindert Boomsma, NHL Stenden Hogeschool  
De meeste strategische verkeersmodellen bevatten gedragskeuzemodellen die de reisfrequentie-, vervoerwijze-, bestemmings-, vertrektijdstip- en routekeuze beschrijven. MaaS heeft in potentie effect op gedragskeuzen, maar dat is pas relevant wanneer reizigers in het bezit zijn van een MaaS-abonnement. De keuze voor een MaaS-abonnement kan door een verkeersmodel niet voorspeld worden. Op basis van een geleend Australisch gedragsmodel is een MaaS-potentiescan ontwikkeld. Dit model weegt de MaaS-propositie af tegen het huidige mobiliteitsgedrag voor een 128-tal persoonstypen. Het huidige mobiliteitsgedrag wordt afgeleid uit digitale netwerken en uit vervoerwijze- en bestemmingskeuzen die zijn afgeleid uit gsm-data, vertaald naar het niveau van de circa 13.000 CBS-buurten in Nederland. Dit gekoppeld aan de kenmerken van het MaaS-abonnement geeft voor deze zones de kans op de aanschaf van een abonnement. De Australische dataset is overigens niet volledig representatief voor de Nederlandse situatie, zo zijn er geen parameters voor parkeerkosten of werkgeversvergoedingen. Tot verdere ontwikkeling van de potentiescan blijven stated preference onderzoeken nodig als input voor de MaaS-potentiescan.

Wat maakt dat mensen MaaS adopteren? Een stated choice experiment
Door Valeria Caiati, Soora Rasouli, Harry J.P. Timmermans, TU Eindhoven
In deze studie wordt de veronderstelling onderzocht dat individuele beslissingen over de adoptie van MaaS afhankelijk zijn van verschillende factoren: service, sociale invloed, socio-demografische kenmerken, verkeer-gerelateerde factoren en kenmerken van de gebouwde omgeving. Een web-gebaseerde survey werd verspreid onder een steekproef van de bevolking van Amsterdam en Eindhoven. De survey omvatte een stated-choice-experiment dat het effect nagaat van genoemde factoren op het nemen van een MaaS-abonnement. De data werden geanalyseerd met discrete keuzemodellen. De resultaten geven aan dat slechts een minderheid van plan is een abonnement te nemen, waarbij ov de meest gekozen vervoerswijze is. De prijs van de bundel en sociale-invloed-variabelen hebben een significant effect op de intentie tot een abonnement, terwijl de tarieven voor de verschillende vervoerswijzen juist de keuze van het type bundel beïnvloeden. Voorkeuren verschillen tussen mensen met een verschillende socio-demografische achtergrond en tussen wijken. Dit geeft inzicht in effectieve promotie van MaaS. 

De meerwaarde van MaaS vanuit een gebruikersperspectief
Toon Zijlstra, KiM - Universiteit Antwerpen / Anne Durand, KiM - TU Delft
Uit twee keuze-experimenten blijkt een opmerkelijke mismatch in de veronderstelde meerwaarde van MaaS. Eén experiment vond plaats met potentiële gebruikers (n=1.502) en één met MaaS-experts (n=100). Het gebruikersexperiment richtte zich op aspecten die reizigers belangrijk vinden bij een niet-reguliere verplaatsing (dagje uit of belangrijke afspraak). De experts werd gevraagd naar de belangrijkste aspecten die MaaS biedt. De potentiële gebruiker, zo blijkt, hecht bij een niet reguliere verplaatsing vooral aan een betrouwbare reistijd. Verder wordt de verkeersveiligheid genoemd en hecht men aan het gebruik van een eigen voertuig. Het ‘anoniem’ reizen vindt men minder van belang, evenals de milieu-impact of het gemak van één app. Volgens de experts kenmerkt MaaS zich juist door het gemak van één app voor alle reisaspecten en biedt het een gepersonaliseerd reisadvies, keuzevrijheid en ontzorging. Bij een confrontatie van beide resultaten blijkt geen van de kenmerken in de top 4 van de ene groep in die van de andere voor te komen.  

Deze artikelen maken deel uit van het NWO-onderzoekproject ‘SCRIPTS’, dat weer  onderdeel is van het “Smart Urban Region of the Future” (SURF) programma.
Lees hier meer. 

/