Schaalsprong Fiets: Droom of werkelijkheid?

vrijdag 25 maart 2016
timer 6 min
Een samenvatting van deze blog is verschenen in Verkeerskunde 1/2016

2018: Als ik in Utrecht aankom en mijn fiets uit de grootste stalling ter wereld haal (12.000 plekken), fiets ik richting binnenstad over het Vredenburg. Sinds de aanleg van de tram ‘om de zuid’ naar de Uithof, is de busbaan door de binnenstad beschikbaar gekomen voor het fietsverkeer. Dit is de drukste fietsroute van Utrecht, er rijden dagelijks meer dan 40.000 fietsers overheen.

Zo zou het er uit kunnen zien als de schaalsprong fiets is gerealiseerd, en niet alleen in Utrecht. Het is al weer een paar jaar geleden dat de Fietsersbond de schaalsprong voor het fietsverkeer lanceerde. Door de groei van het fietsen, in met name de steden, en de enorme groei van de fiets-treincombinatie ontstaan er: fietsfiles in de spits op doorgaande routes, lange wachttijden bij verkeerslichten, chaotische situaties bij opstelplekken op kruispunten en is er een schrijnend tekort aan stallingen bij stations en in binnensteden.

De Schaalsprong Fiets pleite ervoor om flink te investeren in een oplossing en vooral om meer ruimte te maken voor een positieve ontwikkeling: de groei van schone en gezonde mobiliteit. Zijn er steden die aan de slag zijn gegaan met oplossingen voor deze vraagstukken? Steden die meer ruimte voor fietsers hebben gemaakt, meer stallingen hebben gebouwd, de ruimte in hun stad eerlijker hebben verdeeld tussen OV, fiets en auto? Of zelfs prioriteit hebben gegeven aan fietsen en lopen? Is de Rijksoverheid inmiddels (beleidsmatig)actief geworden met het belangrijkste vervoermiddel in Nederland na de auto?

Stagnatie?
Het is makkelijk om die vraag negatief te beantwoorden; zo gaf staatssecretaris Dijksma onlangs in de Kamer aan geen extra geld beschikbaar te hebben om nieuwe stallingsvoorzieningen bij stations te bouwen voor nog eens 100.000 extra fietsen (prognose ProRail). Ook is het in de grotere steden nog drukker geworden op het fietspad, mede door de groei van de scooters. En een herverdeling van de verkeersruimte ligt overal politiek gevoelig. Stagnatie dus?

Ja en nee, de afgelopen jaren is er echt wel iets veranderd. Zo kwam de Rijkadviseur voor de infrastructuur Rients Dijkstra met zijn advies ‘Nederland Fietsland’. Dit heeft binnen en buiten de Rijksoverheid veel stof doen opwaaien en het is geen toeval dat er nu veel meer ambtenaren van I&M en Rijkswaterstaat aan fietsbeleid werken, of dat er veel fietsprojecten binnen het programma Beter Benutten worden uitgevoerd. Fietsstad Zwolle nam, samen met het Fietsberaad, het initiatief voor de ‘Tour de Force’ om: de verschillende overheden uit te dagen, bij elkaar te brengen en meer te laten doen aan fietsen, en om fietsbeleid ook vanuit gezondheid, milieu, en ruimtelijke ordening te formuleren.

Vuurpijl
En als klap op de vuurpijl kwam de ANWB vorig jaar met een doorwrochte studie naar hoe de verschillende modaliteiten(van speedpedelec tot auto) in de stadruimte zich tot elkaar verhouden, wie waar zou moeten rijden en een duidelijke  wens tot meer ruimte voor de fiets. In verschillende steden is ook al wat te zien: veel nieuwe, grote stallingen werden geopend (Haarlem, Leiden, Rotterdam Utrecht, Nijmegen en Arnhem) en in Amsterdam, Utrecht en Groningen worden voorzichtig keuzes gemaakt waarin verkeersruimte wordt herverdeeld ten faveure van voetgangers en fietsers. Daarnaast wordt veel nieuwe infrastructuur voor fietsers aangelegd en worden barrières geslecht door fietstunnels en bruggen.

Transitieopgave
Geen stagnatie dus, zeker niet, maar dat het idee van de schaalsprong nu breed omarmd wordt en in de praktijk wordt uitgevoerd…? De schaalsprong fiets (en lopen) is natuurlijk een transitieopgave. Steden zijn dan eigenlijk bezig met een andere wijze van inrichting van de stad en nemen afscheid van de stad als doorgangshuis voor verkeer, met name voor de auto. Nu werken we vooral nog aan een stad waarbij ‘verblijven en ontmoeten’ en het realiseren van ‘een aantrekkelijke publieke ruimte’ centraal staan. Dit loopt parallel aan de economische ontwikkeling, waarbij nieuwe (vaak innovatieve ) werkgelegenheid zich concentreert in de steden; denk aan cultuur, creatieve industrie, ICT, start-ups en ‘het nieuwe werken’. Aantrekkelijke (binnen)steden bevatten plekken met goede publieke ruimte waar cultuur, uitgaan, winkels en horeca beschikbaar zijn. Jongeren en jonge gezinnen willen daar wonen en werken.

Aantrekkelijke stad
‘De aantrekkelijke stad’ is een van de reden waarom het fietsgebruik in de steden zo gegroeid is. Duidelijk voorbeeld daarvan is Utrecht waar midden in de binnenstad een achtstrooksweg is afgebroken en de (water)singel is teruggelegd. En kijk naar Groningen die het voetgangersgebied met 20 procent wil vergroten, of Leiden dat het autoverkeer bij het station onder grond heeft gebracht, waardoor je als voetganger zonder obstakels de stad in loopt.

Kruispunt
Veel steden staan op een kruispunt, waarbij er ook (politieke) krachten zijn die terug willen naar vroeger toen de auto’s nog en masse door de winkelstraten reden, er geen voetgangersgebied was en parkeren overal gratis was. Steden die daar nu nog aan toegeven, missen de (economische) boot. In Rotterdam is al te zien wat de omslag van stagnatie naar transitie kan betekenen. Hoe? De binnenstad zien als city-lounge, de Coolsingel grotendeels als verblijfsgebied inrichten en Fietsstad 2018 willen worden.

Investeringsprogramma’s
Maar ook in steden die zichzelf al Fietsstad noemen, is het nog geen gelopen race. Want zijn zij in staat om de transitie te laten slagen? Zijn zij in staat om echt te investeren in fietsen en lopen (en niet alleen in OV) en daar meer ruimte voor te vinden? En zijn ze in staat om slimme oplossingen te vinden voor het privé-autogebruik door mooie combinaties te maken zoals Park en Bike en trein en fiets, ook bij de voorstadstations? Om dat te kunnen doen zijn investeringsprogramma’s van het Rijk voor de fiets onmisbaar.

Van droom naar werkelijkheid
Veel steden in de wereld komen bij ons op bezoek om te zien hoe we de afgelopen tientallen jaren onze (binnen)steden steeds meer leefbaar en aantrekkelijk hebben gemaakt, en de fiets een belangrijke en veilige plek(ruimte) en hebben gegeven. Zij zijn nu waar wij jaren geleden waren. Nu moeten we ook het lef hebben om verder te gaan op de ingeslagen weg en een inspirerend voorbeeld te blijven voor al die steden die bij ons komen kijken. Velocity 2017 in Arnhem en Nijmegen zou zo maar de plek kunnen zijn waar Nederland kan laten laten zien hoe die droom werkelijkheid wordt.

 
Auteur: Hugo van der Steenhoven

Hugo van der Steenhoven, strategisch adviseur voor de mobiele stad

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief