De valkuilen van living labs

donderdag 27 juni 2019
timer 4 min

Experimenteren in de vorm van living labs is in, ook in mobiliteitsland. Toch is het geen eenvoudige materie. Menig veelbelovend living lab ziet grote ambities stranden. Onderzoekers van het VerDuS SURF-onderzoeksproject SmarterLabs hebben een gids gemaakt waarmee valkuilen te vermijden zijn. 

 

 

Misschien herkent u deze twee uitspraken: “Ik heb zojuist een leerzaam experiment afgerond in de stedelijke omgeving, maar ik krijg collega’s van andere afdelingen maar moeilijk enthousiast voor de resultaten, laat staan mensen van buiten.” “Ik ben momenteel betrokken bij een stedelijk experiment, waar ik merk dat het veel moeite kost om inwoners betrokken te houden en dat bestaande machtsstructuren de samenwerking binnen het living lab in de weg staan.”  

 

Vier Europese steden 

Het goede nieuws is dat op al deze zaken valt te anticiperen, wanneer er van tevoren goed over wordt nagedacht. Bij een goed lab zitten de antwoorden op deze valkuilen in het design ingebakken, zo ontdekten we in het Europese project SmarterLabs. We hebben op basis van experimenten in Maastricht, Brussel, Graz en Bellinzona tien veelvoorkomende valkuilen geïdentificeerd voor het opschalen van inclusieve living lab-experimenten. We hebben uit deze ervaringen concrete strategieën samengesteld die helpen om deze valkuilen te vermijden. Het resultaat laat zich lezen als een handboek voor stedelijke professionals die betrokken zijn bij living labs op het gebied van mobiliteit, smart cities, energie en tal van andere thema’s. 

 

Inclusief experimenteren 

Betrokkenheid van veel verschillende deelnemers bij experimenten stimuleren, is altijd een vraagstuk. Onze les uit de onderzochte experimenten is dat het van tevoren maken (en periodiek herhalen) van een zogenaamde ‘stakeholder and requirement analysis’ helpt om verschillende vormen van uitsluiting, de achterliggende motivaties en de manieren hoe hiermee om te gaan te identificeren. We onderzochten verschillende living labs in diverse Europese steden. Zo bestudeerden we in Brussel een experiment met ouders van basisscholen. Zij kregen een week lang een handzame luchtkwaliteitsmeter mee. De resultaten werden besproken op school, net nadat de kinderen naar hun eigen klas waren gegaan. Dit soort sessies werd rond lunchtijd op de EU-kantoren georganiseerd. In Bellinzona hebben burgers, ambtenaren en andere partijen samen een smartphone-app gemaakt die glasheldere reisinformatie over alternatieven voor de auto geeft, en tevens punten geeft voor die opties. Deze punten waren te verzilveren bij de lokale middenstand. 

 

Verschillende schaalniveaus meenemen 

Een veelvoorkomende drempel voor het opschalen van de resultaten van een lab is dat er onvoldoende aandacht is voor groepen en de impact buiten de context van het living lab. Vaak zijn er onvoldoende of zelfs geen vertegenwoordigers van de bredere stedelijke context bij het project betrokken, terwijl het project wel degelijk impact op hen heeft. Hierop kun je vooraf anticiperen, door te reflecteren op de verschillende schaalniveaus die relevant zijn voor het lab en op de actoren op de verschillende niveaus die al dan niet betrokken raken. Op die manier ontstaat beter zicht op de indirecte en schaal-overstijgende effecten in de bredere stedelijke context. Ook kan het helpen om de lab-bijeenkomsten op verschillende plaatsen in de stad te organiseren. Door deze zaken van te voren goed te regelen, maximaliseer je de kans dat het experiment waardevolle lessen oplevert voor het omgaan met complexe maatschappelijke vraagstukken. 

 

Handboek en video 

De lessen uit SmarterLabs zijn samengevat in handzame richtlijnen en op video vastgelegd. Zie hiervoor https://smarterlabs.uni-graz.at/en/ 

 

Onderzoeksprogramma
In het onderzoeksprogramma Smart Regions of the Future werken consortia van onderzoekers en praktijkpartijen samen aan vraagstukken rond ruimte, wonen, bereikbaarheid, economie en bestuur. SURF valt onder het kennisinitiatief Verbinden van Duurzame Steden van NWO, het Rijk, Platform31 en Regieorgaan SIA. Onderdeel van SURF zijn dertien projecten die gefinancierd zijn in het kader van 'ERA-NET COFUND Smart Cities and Communities’, een Europees programma waarin Nederland participeert. SmarterLabs is één van deze dertien projecten. 

 
Auteur: Marc Dijk, Universiteit Maastricht

mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.