Marieke Zijp, gemeente Utrecht:'Het traditionele denken is niet meer van deze tijd’

Marieke Zijp, afdelingshoofd Realisatie Mobiliteit, gemeente Utrecht: ‘Nieuwe vaardigheden en competenties, zoals persoonlijk leiderschap, moeten zeker een plek krijgen in de verkeerskundige opleidingen’

 Is er sprake van een veranderende rol voor de verkeerskundige als het gaat om strategie en filosofie van de stedelijke mobiliteit? ‘Jazeker’, beaamt Marieke Zijp, afdelingshoofd Realisatie Mobiliteit bij de gemeente Utrecht. Een gesprek over nieuwe rollen, vaardigheden en denkwijzen.

Zijp: ‘In de Utrechtse verkeersvisie hebben we een radicale omslag gemaakt van een probleemoplossende rol naar een voorwaardenscheppende rol. Voorheen richtten we ons op oplossingen. Nu denken we aan de voorkant, proactief, samen met andere deskundigen en bewoners en weggebruikers aan welke voorwaarden we moeten stellen om mobiliteit te faciliteren in een wijk of in een gebied.’

Om zover te komen is in Utrecht een min of meer organisch proces doorlopen, legt Zijp uit. ’De stad groeide en moest leefbaar én bereikbaar blijven. We zijn met allerlei partijen in contact gekomen en vervolgens op een min of meer natuurlijke manier tot een andere werkwijze gekomen. Gaandeweg merkten we bij het opstellen van een nieuwe visie op mobiliteit in de stad, dat het handig is om proactief aan de voorkant mee te denken en voorwaarden te schetsen. Ook viel ons steeds meer op dat je je oude werkmethoden en denkpatronen moest loslaten, dat je het alleen niet meer kunt oplossen, maar ook dat zo’n nieuwe aanpak ook weer niet helemaal vanzelf gaat.’

Om een beeld te schetsen. ‘Een traditionele vraag aan verkeerskundigen was: ‘Kan het? Zo ja, geef dan, het liefst met onderbouwde feiten aan wat de oplossing is. Dát denken is behoorlijk geïnstitutionaliseerd geraakt. Het nieuwe denken vraagt om een goed verhaal. Natuurlijk blijft onderbouwing belangrijk en ook nodig. Nieuw is dat je de mogelijkheid biedt om verschillende verkeerskundige afwegingen te maken. Traditioneel is ook dat je als verkeerskundige vooral kijkt naar het autoverkeer. Nu kijken we nadrukkelijk naar het effect van het aanbieden van andere modaliteiten. Al met al constateren we dat het traditionele denken echt niet meer van deze tijd is.’

Hoe je dit nieuwe werken toepast in de praktijk, is soms best lastig, erkent Zijp. ‘Het vergt een hele omschakeling. Van dienend - op afroep met een oplossing komen - naar sturend: actief, met andere collega’s een beeld schetsen van allerlei mogelijkheden en voorwaarden daarvoor.

Wat is de status van het nieuwe denken in Utrecht?
Zijp: ‘De eerste gezamenlijk opgestelde verkeersvisie is in mei van dit jaar vastgesteld door de raad en we werken nu aan het uitvoeringsplan. Dit betekent ook dat we nu al terugkijken op een aantal jaren ervaring met dit nieuwe werk- en denkproces. ‘Dat proces begint met een dialoog. Intern doe je dat met de collega’s van ruimtelijke inrichting, stedenbouw, economie en milieu. We zijn als verkeerskundigen actief op bezoek gegaan bij deze collega’s en hebben gevraagd naar hun opgaven en gevraagd hoe wij daar aan kunnen bijdragen. Daarnaast trokken we naar de burgers, maar wel met een andere houding: niet vertellen hoe het moet, maar vragen wat de wensen zijn. Wat bleek? Na een half uurtje klagen over alles op verkeersgebied, kwamen we heel natuurlijk in een andere sfeer. Mensen vinden het heel belangrijk om hun eigen wensen te uiten.’

In Utrecht leidde het visieproces onverwacht tot een grappige situatie, zegt Zijp. De visie werd lange tijd niet door de raad behandeld. Dat was enerzijds een teleurstelling, maar het weerhield ons niet om de nieuwe werkwijze al door te voeren. Het document dat uiteindelijk door de raad kwam werkte toen als een vliegwiel voor de ingezette verandering. Een leerzame ervaring waarbij de raad in feite een bevestiging achteraf gaf voor een nieuwe werkwijze.

Plek in verkeerskundige opleidingen
We zitten nu in de uitvoeringsfase en moeten er opnieuw hard aan trekken. Want de visie geeft richting op hoofdlijnen en we gaan niet meer afwachten tot er een vraag komt. Hoe je dat doet, leren we hier vooral in de praktijk. Binnen de gemeente worden we daarin ondersteund door een breed opgezet programma ‘urban professional’. Hierin leer je vaardigheden zoals persoonlijk leiderschap en omgaan met mensen. Het leert ons ook dat nieuwe vaardigheden zoals persoonlijk leiderschap en het betrekken van andere mensen en disciplines zeker een plek zou moeten krijgen in de verkeerskundige opleidingen.’

Ik heb de oude manier van werken nog meegemaakt bij een vorige werkgever, besluit Zijp. ‘Als provinciaal medewerker verkeer en vervoer maakte ik een verkeers- en vervoerplan hoofdzakelijk van achter mijn bureau, ik betrok zeker geen andere disciplines erbij. Het resultaat was dat het plan grotendeels in een la belandde. Dat gebeurt met ons plannen zeker niet. Deze nieuwe werkwijze gaat weliswaar traag, het heeft zijn tijd nodig, maar iedere stap die je zet betekent wel een blijvende verandering.’