In Zeeland zijn ook hitte-eilanden

Waterschap Scheldestromen en de provincie Zeeland onderzochten het afgelopen jaar in hoeverre de provincie profiteert van verkoelende briesjes vanaf het water. De onderzoeksresultaten werden op 21 december gepresenteerd.

Kennis over hittestress is vooral gebaseerd op onderzoek in (grote) steden. Maar de vraag was in hoeverre de kennis uit grote steden ook toepasbaar in een waterrijke, landelijke provincie als Zeeland.

Sinds januari van dit jaar werd in opdracht van waterschap Scheldestromen en de provincie Zeeland door de Wageningen Environmental Research (Alterra) onderzoek uitgevoerd naar hittestress in Zeeland. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu ondersteunde het initiatief met een financiële bijdrage uit het stimuleringsfonds van het Deltaprogramma.

Hoe is hittestress onderzocht?
Op vijf plekken in de gemeenten Borsele, Vlissingen en Middelburg werd meetapparatuur opgehangen om een jaar lang het weer in de bebouwde omgeving te volgen. Op basis van de metingen is een gevoelstemperatuur berekend. Hierbij is ook rekening gehouden met het effect dat luchttemperatuur, luchtvochtigheid, zonnestraling en wind hebben op de door mensen ervaren hitte.

De metingen werden uitgevoerd in vergelijkbare wijktypes in Middelburg en Vlissingen, een wat groener en een meer versteend wijktype. De metingen in Heinkenszand vonden plaats op een plek die ook representatief is voor een groen wijktype, maar verder nauwelijks omringd wordt door ‘stad’. De waarnemingen zijn vergeleken met de metingen van het KNMI station te Westdorpe.

Belangrijkste bevindingen
Het zomerhalfjaar van 2017 (1 april – 30 september) gaat niet in de boeken als extreem warm. De meetapparatuur registreerde één warme nacht met een minimumtemperatuur van meer dan 20 graden in het centrum van Middelburg, één aan Westerzicht in Vlissingen en twee aan de Vlissingse Scheldestraat. Op 19 juli kwam op alle drie de genoemde plekken de temperatuur niet onder de 20 graden en bleef daar juist in Vlissingen, dus dichter bij de zee, het verste vandaan.

Gemiddeld was de temperatuur tussen de bebouwing ’s nachts hoger dan in het open gebied rondom het weerstation te Westdorpe. Dit bevestigt het bestaan van zogenoemde hitte-eilanden in Zeeland. De groenere wijken, inclusief Heinkenszand, bleven zoals verwacht wat koeler dan de meer versteende wijken in Vlissingen en Middelburg.

De verschillen tussen het open gebied en de bebouwde omgeving die overdag in de gevoelstemperatuur worden gemeten kunnen doorgaans niet verklaard door de verschillen in luchttemperatuur. Ze worden vooral veroorzaakt door de gemiddelde windsnelheid die tijdens de zomermaanden in bebouwd gebied snel lager blijkt te worden dan in open gebied. Hierdoor is de verkoeling door ventilatie duidelijk lager tussen de bebouwing.

Verder bevestigen de uitkomsten het belang van schaduw voor het matigen van hittestress overdag. Ondanks de lagere windsnelheid werden op de relatief schaduwrijke meetplek aan de Scheldestraat in Vlissingen slechts 20 uren met matige of sterke hittestress méér geteld dan in de open omgeving.

Hoe nu verder?

De gegevens, zoals temperatuur, luchtvochtigheid, zonnestraling en windsnelheid worden verwerkt in een rekenmodel om het klimaat, met name hittestress, in landelijk gebied weer te geven. Deze gegevens zijn belangrijk voor de inrichting van de openbare ruimte. De uitkomsten van het onderzoek worden verwerkt en opgenomen in de Zeeuwse Klimaateffectatlas. Deze informatie gebruiken bijvoorbeeld de Zeeuwse gemeenten bij de uit te voeren klimaattesten.

Ook kijken de betrokken partijen of het onderzoek voortgezet kan worden om in de toekomst meer data te kunnen verzamelen van meerdere type weersextremen. De kans op het voorkomen van verschillen types weer is nu eenmaal groter gedurende meerdere zomers.

Gevolgen van hittestress
Hittestress krijgt steeds meer aandacht vanwege de opwarming van de aarde. In de toekomst worden meer hittegolven verwacht. In combinatie met verstedelijking geven die in de stad meer hittestress. Dat kan onder andere leiden tot extra sterfte onder gevoelige groepen zoals ouderen en chronisch zieken, het kan tot slaapstoornissen leiden en de arbeidsproductiviteit verminderen. Dit werd drie jaar geleden geconstateerd in het rapport Climate Proof Cities van tien Nederlandse universiteiten en kennisinstellingen.

Niet alleen het menselijk lichaam reageert anders bij hogere temperaturen. Ook in de openbare ruimte kan hitte problemen veroorzaken. Voorbeelden zijn bruggen die niet meer sluiten, bomen die eerder hun blad verliezen en een sterk gevoel van opwarming op pleinen en andere sterk versteende locaties. Door in kaart te brengen welke rol hittestress speelt in Zeeland, kunnen gemeenten hiermee rekening houden bij de inrichting van de openbare ruimte. Denk aan meer groen in woonkernen of het creëren van meer schaduwplekken.