Laaghangend fruit voor fietsveiligheid

woensdag 19 december 2018
timer 6 min
Fietspadmarkering is laaghangend en rijp fruit voor fietsveiligheid. Wegmarkering op fietspaden kan namelijk een belangrijke bijdrage leveren aan het verminderen van het grote aantal eenzijdige fietsongevallen en het aantal ernstig verkeersgewonden. Dit blijkt uit de evaluatie van een aantal wegmarkeringsproefvakken op de snelfietsroute Utrecht-Amersfoort.

De provincie Utrecht realiseert in samenwerking met de gemeenten Utrecht, De Bilt, Zeist, Soest en Amersfoort een comfortabele, aantrekkelijke én veilige snelfietsroute tussen Utrecht en Amersfoort, als onderdeel van het Realisatieplan Fiets, dat voorziet in zeven snelfietsroutes [*]. Deze routes moeten vlot, veilig en comfortabel zijn. Bij de invulling van het begrip ‘veilig’ is er speciale aandacht voor wegmarkering. De vraag was echter hoe deze markering dan uitgevoerd zou moeten worden. De bestaande richtlijnen zijn enigszins summier en het vermoeden bestond dat het beter kan. De provincie nam de proef op de som en maakte de inrichting van proefvakken mogelijk op reguliere fietspaden en op de toekomstige snelfietsroute.

In 2017 is door Loendersloot Groep, KeuzeWeg en Van Rens mobiliteit een ontwerp gemaakt voor een ‘standaardset markering voor snelfietsroutes’. Deze set is begin dit jaar op een aantal proefvakken aangebracht en nu geëvalueerd.

De markering
Op basis van de vijf Human-Factor-principes: verwachtingspatroon, waarnemen, begrijpen, kunnen en willen is een set van ontwerpuitgangspunten ontwikkeld. Hierbij is rekening gehouden met de cognitieve en fysieke capaciteiten van weggebruikers [*]. Naast het verduidelijken van de voorrangsregels en verbeteren van de zichtbaarheid, kan markering weggebruikers (onbewust) ‘nudgen’, ofwel een zetje geven tot gewenst gedrag, zoals op de eigen weghelft blijven.

Praktijkproef
De evaluatie behelst een voor- en nameting van zowel gedrag (cameraregistraties) als beleving (enquêtes) op vier proefvakken en één controlevak (waar de markering onveranderd blijft). Drie proefvakken bestaan uit tweerichtingenfietspaden en het vierde uit een rijbaan met fietsstroken. De fietspaden verschillen van elkaar in breedte en in ligging (twee vrijliggende en één solitair fietspad).

Voor het belevingsonderzoek is een enquête ontwikkeld met specifieke vragen voor elk van de vijf trajecten, over verkeersveiligheid, zichtbaarheid, positie op het fietspad/fietsstrook, voorrangssituaties en waardering van de markering. Verschillen in antwoorden tussen de voor- en nameting (met de nieuwe wegmarkering) zijn zo te verklaren als een effect van de nieuwe markering. In de nameting zijn bovendien vragen toegevoegd over de tevredenheid met de afzonderlijke elementen van de nieuwe markering.

In dit artikel bespreken we de hoofdbevindingen van het traject met fietsstroken en op het fietspad waar in de voorsituatie al duidelijk zichtbare (as)markering lag, om zo een vergelijking te maken tussen de huidige markering en de nieuwe markering. Voor de overige bevindingen verwijzen we naar het rapport [*].

Onderzoeksresultaten fietspad met asmarkering
De ervaren verkeersveiligheid op het fietspad was reeds hoog [*] en is door de nieuwe markering niet significant verbeterd [*]. Als we echter inzoomen, dan zien we dat de subjectieve verkeersveiligheid voor forensen (de primaire doelgroep voor snelfietsroutes) wel is verbeterd [*]. Daarmee is de verkeersveiligheid licht verbeterd. 

Fietsers waaieren minder uit
Fietsers vinden de nieuwe markering beter zichtbaar, zowel overdag als in het donker. De dubbele middenmarkering heeft tot doel dat ‘tegemoetkomende fietsers meer afstand van elkaar houden’, men hierdoor ‘minder hoeft uit te wijken’ en men ‘zich minder zorgen maakt over een botsing’. Hoewel de verschillen tussen voor- en nasituatie op deze items net niet significant zijn, wijzen de trends er op dat fietsers meer op de eigen weghelft fietsen.

Kruispunten
De ervaren verkeersveiligheid op kruispunten is door de nieuwe markering fors verbeterd van ’neutraal’ (-0,1) naar enigszins veilig (1,0) op een schaal van -2 tot +2. Uit de gedragsobservaties blijkt dat aanzienlijk meer automobilisten de snelheid inhouden alvorens zij het fietspad oversteken (85 procent versus 35 procent in oude situatie).

Waardering markering
De nieuwe markering wijkt sterk af van de gangbare. Mensen houden over het algemeen niet van veranderingen en mogelijk zien zij in dit geval de noodzaak tot verandering niet, aangezien de problematiek van eenzijdige fietsongevallen nauwelijks bekend is. De resultaten bevestigen deze verwachting voor wat betreft de fietspadwegvakken. Fietsers vinden de nieuwe markering op fietspaden minder prettig dan de oude markering (gemiddeld van 0,7 naar 0,2). 50-plussers zijn overigens wel tevredener met de nieuwe wegmarkering in het donker. Zowel in de voor- (0,2) als nameting (0,3) zijn fietsers neutraal/licht tevreden met de markering op kruispunten. Forensen lijken hierbij iets tevredener te zijn met de nieuwe markering (van 0,2 naar 0,5).

Meningen over nieuwe wegmarkering 
In de nameting zijn de respondenten meer uitgesproken positief of negatief over de markering dan in de voormeting. De fietsers zijn het wel met elkaar eens dat de hoeveelheid nieuwe markering wat (te) veel is. Verwacht werd dat de nieuwe markering tot visuele versmalling zou leiden. Maar dit effect wordt maar in zeer beperkte mate gevonden.

Kant- en middenmarkering
De meeste fietsers zijn positief over de lengte van de strepen in het midden, de doorgetrokken en voelbare kantlijn en over de blokmarkering aan de buitenzijde op kruispunten. Hoewel in mindere mate, zijn de meeste respondenten tevreden over de afstand tussen de lijnen van de middenmarkering. Voor wat betreft de gekleurde middenmarkering zijn de meningen verdeeld en is er een minieme meerderheid van respondenten die deze kenmerken positief waarderen. Forensen zijn positiever dan niet-forensen over vrijwel alle elementen.

Onderzoeksresultaten fietsstroken

De ervaren (subjectieve) veiligheid onder fietsers op de fietsstroken is toegenomen van 0,6 (neutraal tot enigszins veilig) tot 1,2 (enigszins veilig). Ook ervaren fietsers minder stress. Zowel onder forensen als niet-forensen is de ervaren verkeersveiligheid aanmerkelijk verbeterd.

Waardering
Forensen zijn zeer positief over alle afzonderlijke elementen (verbreding fietsstrook, dubbele lijnen en combinatielijnen: langere en kortere lijnen). Terwijl de meningen van niet-forensen zeer uiteenlopen, waardoor de gemiddelde waardering op neutraal uitkomt. Forensen hebben mogelijk meer baat bij het nieuwe wegprofiel doordat zij meer kans hebben op ontmoetingen met ander verkeer tijdens de spitsuren.

Conclusies
Het toepassen van wegmarkering op fietspaden heeft een veiligheidsbevorderend effect. Hoewel de markering is ontwikkeld voor toepassing op snelfietsroutes, is de opgedane kennis van zowel de voorstudie als de praktijkproef van waarde bij het ontwikkelen van veiligheidsbevorderende maatregelen op alle niveaus van fietsinfrastructuur. 

Aanbevelingen
Een vervolgmeting lijkt zinvol om te onderzoeken of er na verloop van tijd een vorm van gewenning ontstaat onder de fietsers. Tevens kan dan de duurzaamheid en de reflecterende werking van de markering nader worden onderzocht.

Vervolg
De provincie Utrecht heeft de opgedane ervaringen gedeeld met CROW-Fietsberaad in het kader van de ontwikkeling van richtlijnen voor het fietspad van de toekomst. 


Fietspad Voor

Fietspad na

Bekijk hier de PDF van het onderzoek.

 
Auteur: Mariëtte Pol, KeuzeWeg / Bas Hendriksen, Loendersloot Groep / Eric van Dijk, Provincie Utrecht

mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.