Let op led langs de weg

vrijdag 23 februari 2018
timer 6 min
Door toenemende, ‘oogverblindende’ led-reclames langs de weg en op straat, rijst de vraag of verkeersveiligheid bij de aanbesteding en het verlenen van concessies aan reclame-exploitanten voldoende aandacht krijgt. Een verkenning.

Grofweg sinds het einde van de 19e eeuw wordt reclame langs wegen geplaatst op een wijze die we vandaag de dag nog steeds kennen. De uitvoering van reclame-uitingen, daarentegen, is drastisch aan het veranderen. Steeds vaker zien we (digitale) led-reclame-uitingen. Deze trend is zichtbaar langs snelwegen, maar ook binnenstedelijk bij tankstations, op bushokjes (abri's) of reclamezuilen (mupi's) en tegenwoordig zelfs op rijdende bestel- en vrachtauto’s. 

 

Natuurlijk is het de bedoeling van reclame om aandacht te trekken, ook van de weggebruiker. Maar betekent dit dan ook dat reclame langs wegen gevaarlijk is? In algemene zin is het antwoord hierop: nee. Recent Amerikaans onderzoek op basis van naturalistic driving data1 toont aan dat bij 74 procent van de ongevallen de bestuurder een fout maakte, bij 68 procent was er sprake van waarneembare afleiding en bij 54 procent speelde zowel een fout als waarneembare afleiding een rol. Hieraan voorafgaand onderzoek2 laat echter ook zien dat – hoewel het kijken naar een object buiten het voertuig de kans op een ongeval met een factor vier verhoogt – minder dan 1 procent van de (bijna-)ongevallen hier direct aan gerelateerd kan worden. Omdat een groot deel van de betreffende externe objecten dan ook nog eens geen reclame-objecten zijn, mag in algemene zin geconcludeerd worden dat reclame-objecten niet wezenlijk bijdragen aan ongevallen waarbij een van de hoofdoorzaken in afleiding gevonden kan worden. 

 

Oogsprongen 

Is reclame langs wegen daarmee dan altijd ongevaarlijk? Zeker niet. Recent Belgisch rijsimulatoronderzoek3 laat zien dat led-borden zó opvallend zijn dat weggebruikers ze nagenoeg altijd opmerken en dat, bij hogere wisselfrequenties van boodschappen, er bij de weggebruikers in sterkere mate sprake is van oogsprongen (er wordt vaker naar gekeken). Hierdoor wordt er harder gereden bij voetgangersoversteekplaatsen, wordt er minder vaak gestopt voor overstekende voetgangers, wordt er minder snel gereageerd op verkeerssituaties en is er in sterkere mate sprake van vetergang van individuele weggebruikers (groter/sterker slingergedrag).  

 

Toch is het aantonen van een rechtstreeks verband tussen (opvallende) reclame en verkeersonveiligheid vooralsnog zeer moeilijk. Alleen al door methodologische beperkingen is het moeilijk om het effect van de afleiding door opvallende reclame op ongevallen betrouwbaar aan te tonen, hiervoor is bijvoorbeeld een zeer lange onderzoeksperiode nodig, waarin omstandigheden niet veranderen. Toch zijn er verschillende (internationale) onderzoeken die minimaal een indicatie hiervan laten zien. Aanvullend zijn er in ruime mate internationale onderzoeken die sec een toename van risicovolle gedragingen van weggebruikers aantonen bij de aanwezigheid van (opvallende) reclame. 
 

Lichtsterkte 
Op basis van de huidige stand van de wetenschap, op basis van Duurzaam Veilig én op basis van gezond verstand is het daarom niet te verdedigen dat (opvallende) reclame wordt geplaatst op locaties waar de aandacht van de weggebruiker zo maximaal mogelijk bij de (complexe) verkeerssituatie zou moeten liggen of op locaties waar de afleiding anderszins kan leiden tot meer onveilige verkeerssituaties. 

Maar wat is opvallende reclame? Wat reclame opvallend maakt staat onder meer beschreven in de CROW-richtlijn ‘Reclame langs wegen’4 die Goudappel Coffeng voor de werkgroep schreef. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om reclame met een hoge luminantie (lichtsterkte die afleidt) of reclame die vaak van beeld verandert of beweegt (en die hierdoor voor weggebruikers niet te negeren is). 

 

Verkeersonveilig 

Op straat zijn de volgende (combinaties van) reclame-uitingen minimaal hinderlijk, maar zeer waarschijnlijk verkeersonveilig: 

  •  

  • - led-borden met lichthinder: bijvoorbeeld veel te felle led-borden (en dan vooral in de overgangsperioden van licht naar donker en omgekeerd). Het reclamebord bij Terschuur langs de A1 is weggebruikers al jaren een doorn in het oog en er zijn zelfs indicaties dat het betreffende bord daadwerkelijk negatief van invloed is op de verkeersveiligheid5. 

  •  

  • - led-borden met een (te) korte weergavetijd per beeld/boodschap, beweging van beelden en/of overgangseffecten.

  •  

  • - Led-borden met veelvuldig wijzigende boodschappen/een hoge wisselfrequentie of zelfs bewegende beelden zijn door weggebruikers niet te negeren. Mensen worden van nature gedongen om naar beweging te kijken. In situaties waarin er sprake is van korte volgtijden tussen weggebruikers of in situaties waarin er sprake is van meer complexe manoeuvres (zoals invoegen) of in de nabijheid van verkeersregelinstallaties is het ongewenst dat de aandacht (gedwongen) wordt afgeleid van de weg. Wegbeeldanalyses/videovisualisaties van zowel voorgenomen snelweg- als binnenstedelijke situaties zijn inmiddels een bewezen middel om via video in een auto ‘mee te rijden’ en te ervaren hoe de aanwezigheid van een voorgenomen reclame-uiting zich verhoudt tot de aanwezige infrastructuur, relevante bebording, bewegwijzering, verkeerstekens en omgevingskenmerken en daarmee tot het zicht en de benodigde aandacht voor de rijtaak van bestuurders. Ook zonder video-analyse kunnen ervaren beoordelaars (bijvoorbeeld gecertificeerde verkeersveiligheidsauditoren) een advies geven. Zowel positieve, negatieve, als adviezen ter aanpassing van voorgenomen reclame-uitingen zijn op basis hiervan uitgebracht. 

  •  

  • - led-borden met een aantoonbare onjuiste aansluiting bij het verkeersbeeld: hierbij gaat het bijvoorbeeld om led-borden die overheersende rode of groene reclames tonen (geplaatste vlak achter een verkeersregelinstallatie) of led-borden geplaatst bij complexe verkeerssituaties (denk aan rotondes, voetgangersoversteekplaatsen of invoegsituaties). 

 

Actie  
Op welke wijze zijn actoren die betrokken zijn bij de realisatie van (opvallende) reclame-uitingen op straat, bewust te maken van hun maatschappelijke (verkeersveilige) verantwoordelijkheid? Het plaatsen van opvallende (led-)reclame-uitingen kan daadwerkelijk een negatieve impact hebben op de verkeersveiligheid in de directe omgeving. Helaas zien we op heel veel plekken situaties ontstaan waar dit (waarschijnlijk) ook het geval is. Er moet (hernieuwd) op gelet gaan worden dat het opstellen en vastleggen van een onderbouwde afweging op het gebied van verkeersveiligheid een verplicht onderdeel is van de te doorlopen procedure(s). Dat reclame-uitingen namelijk niet negatief van invloed mogen zijn op de verkeersveiligheid ligt in nagenoeg alle gemeenten namelijk al vast (bijvoorbeeld in de APV). En bedenk als gemeente bijvoorbeeld ook dat een bord aan een gemeentegrens bedoeld kan zijn om uit te stralen op de naastgelegen snelweg. Voldoe dan ook aan de daarvoor geldende eisen. Daarom het advies: let op led. 

 

Noten 

  1. Dingus, T. A., Guo, F., Lee, S., Antin, J. F., Perez, M., Buchanan-King, M., & Hankey, J. (2016). Driver crash risk factors and prevalence evaluation using naturalistic driving data. Proceedings of the National Academy of Sciences. 

  1. S.G. Klauer, T.A. Dingus,  V.L. Neale, A. Petersen, S.E. Lee, J. Sudweeks, M.A. Perez, J. Hankey, D. Ramsey, S. Gupta, C. Bucher, Z.R. Doerzaph, J. Jermeland, & R.R. Knipling (2006). The 100-Car Naturalistic Driving Study: Phase II – Results of the 100-Car Field Experiment, Virginia, NHTSAKristof Mollu, Marc Geraerts, Katrien Declercq, Prof. dr. Tom Brijs (2016).  

  1. Rijsimulatoronderzoek naar het effect op de verkeersveiligheid van vrij programmeerbare verlichte borden (VPVB). IMOB, Hasselt. 

  1. (2017). Reclame langs wegen, CROW, 2017. 

  1. C. Vos, T. Wools. De effecten van digitale led-reclameschermen langs snelwegen (2016). Arcadis, Zwolle. Zie ook artikel in Verkeerskunde van Tim Wools

 
Auteur: Frank Aalbers, Goudappel Coffeng

Veel te felle led-borden, en dan vooral in de overgangsperioden van licht naar donker, leveren hinder op.

mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.