Verhandelbare kilometerrechten

donderdag 21 december 2017
timer 4 min
Met het groeiende autogebruik neemt de interesse voor prijsbeleid weer toe. Verhandelbare kilometerrechten zijn inherent effectief en potentieel acceptabel voor autogebruikers. De prijs kan bepaald worden door de markt, maar het promotieonderzoek van Nico Dogterom toont aan dat de maatregel zelfs bij een vaste prijs al kan werken. 

Prijsbeleid voor weggebruik staat opnieuw volop in de belangstelling in Nederland. Steeds meer stakeholders raken ervan overtuigd dat het onontkoombaar is om de problemen van groeiend autogebruik aan te pakken. In het verleden sneuvelden voorstellen voor prijsbeleid op gebrek aan publieke en politieke steun, daarom moet een nieuwe maatregel zowel effectief zijn als sociaal geaccepteerd. 

Concept

In de wetenschap groeit de interesse in het concept van verhandelbare rechten. Hiermee stelt de overheid een maximum aan het totale autogebruik in een bepaalde regio en tijdspanne, en kent op basis hiervan een budget aan rechten toe aan autogebruikers, bijvoorbeeld in kilometers, passages of brandstofconsumptie. Deze rechten zijn verhandelbaar, de markt zorgt voor afstemming van vraag en aanbod. 

Theorie

Verhandelbare rechten zijn in theorie effectief omdat de uitgegeven rechten corresponderen met het vooraf gestelde maximale autogebruik. Een doel om autogebruik te reduceren zal altijd gehaald worden. Ook zullen, door het marktmechanisme, de rechten zich bewegen van degenen die het makkelijkst hun autogebruik kunnen verminderen naar degenen die de hoogste waarde toekennen aan hun autogebruik.

De maatregel leidt mogelijk ook tot een hogere sociale acceptatie, bijvoorbeeld omdat er alleen een geldstroom tussen autogebruikers onderling ontstaat, waardoor de maatregel minder als een belasting wordt ervaren, en er een financiële beloning is voor wie rechten overhoudt.

Experimenten

In dit promotieonderzoek zijn de effecten van en de attitudes tegenover verhandelbare kilometerrechten onderzocht. Het reisgedrag van autogebruikers is hierin onderzocht in samenhang met hun activiteiten.

308 forensen

In het eerste experiment hielden 308 Nederlandse forensen zeven achtereenvolgende dagen hun autoritten en bijbehorende activiteiten gedetailleerd bij. Vervolgens kregen zij twee scenario’s voorgelegd met een aantal verhandelbare kilometerrechten voor die week, en konden ze aangeven of ze hun autogebruik zouden hebben aangepast en hoe hun ritten- en activiteitenpatroon er dan uit zou zien. Samen brachten deze participanten het aantal autokilometers terug met 20,2 procent in het eerste scenario en 24,1 procent in het tweede. De doelen van de scenario’s waren een reductie van 17,5 en 32,2 procent.

474 + 660 autobezitters

Aan het tweede experiment deden 474 Nederlandse autobezitters en 660 autobezitters uit Beijing mee. De deelnemers rapporteerden hun ritten en het geschatte aantal kilometers voor verschillende activiteitencategorieën voor de voorafgaande zeven dagen. Vervolgens kregen ze een willekeurig scenario met een tekort of een overschot aan kilometers toegekend, waarop ze konden reageren door aan te geven voor welke activiteitencategorieën ze aanpassingen wilden maken.

Acceptatie

Van de Nederlandse deelnemers was 30 procent bereid zich aan te passen bij een tekort en 15 procent bij een overschot. In Beijing was die bereidheid veel groter, voor beide scenario’s 60 procent, wat verklaard kan worden door de beschikbaarheid van alternatieve vervoerswijzen in een grote stad en ontevredenheid met de huidige strikte maatregelen om het autoverkeer te reguleren. De acceptatie van de maatregel was in Beijing 67 procent tegen 21,6 procent in Nederland. De ervaren eerlijkheid van de maatregel en de verwachte effectiviteit spelen hierbij een grote rol.

Beleidsimplicaties

Deze studie laat zien dat een verhandelbare-kilometerrechtenmaatregel bij een vaste prijs, wanneer deze via een centrale autoriteit verhandeld worden, al tot een substantiële reductie van autokilometers kan leiden. Bij een vaste prijs is de maatregel minder complex en daardoor meer acceptabel en eenvoudiger te implementeren. 

De acceptatie van de maatregel in Nederland is nog laag. Om deze te kunnen vergroten is het belangrijk om na te gaan welke factoren de acceptatie het meest beïnvloeden. Omdat de maatregel budgetneutraal is, is het lastig om het te zien als alternatief voor de huidige autobelastingen. Een veiling van rechten in plaats van een vrije verdeling is een mogelijk alternatief. Maar de maatregel zou ook op kleinere schaal kunnen worden ingezet, op plaatsen waar de congestie het grootst is.

           

Klik hier voor het onderzoeksrapport.

 
Auteur: Nico Dogterom, Universiteit Utrecht

Foto: Shutterstock

mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.