Vervanging en verkeersveiligheid

Welke relatie is er tussen vervanging infrastructuur en ontwikkelingen in  mobiliteit? En wat is daarvan vervolgens weer het effect op verkeersveiligheid. Vier SWOV-onderzoekers bogen zich over deze vraagstelling en brachten risico’s én kansen in beeld in verschillende toekomstscenario’s.

Veel wegen en kunstwerken lopen in de komende decennia tegen het einde van hun technische levensduur aan. Wegbeheerders voorzien een piek in de noodzaak tot vervanging van deze infrastructuur na 2020. Tegelijkertijd zijn er signalen dat de budgetten van wegbeheerders afnemen. Daardoor – en door andere factoren, zoals de Wet houdbare overheidsfinanciën (de Wet Hof) en de stijgende kosten voor andere beleidsterreinen – is er minder geld beschikbaar voor beheer en onderhoud van wegen, kunstwerken en openbare ruimte.

Problemen op het wegennet

Eerste berekeningen van de Provincie Overijssel en de Algemene Rekenkamer laten zien dat de middelen die nodig zijn om deze vervangingsvraag volgens de huidige normen het hoofd te bieden, het beschikbare budget zullen overstijgen. Ook bij wegbeheerders die zich bewust zijn van deze problematiek, blijkt de dekking van toekomstige kosten nog steeds een punt van aandacht, zo toonde de Oostelijke Rekenkamer onlangs aan. Naar verwachting gaat dit in de komende decennia voor problemen zorgen op het wegennet.

Sober maar veilig?

Een van de vragen hierbij is of dit probleem kan worden aangepakt met een versoberde inrichting. Welke afwegingen kunnen hierbij worden gemaakt zonder dat versobering leidt tot noemenswaardig verminderde functionele prestaties (doorstroming, veiligheid, leefbaarheid) van de infrastructuur? En hoe kan daarbij worden aangesloten bij verwachte ontwikkelingen in de toekomst?

Krachten

Het vervangingsvraagstuk is actueler geworden sinds in het Bouwbesluit 2012 ‘Eurocodes’ zijn opgenomen waaraan kunstwerken in de toekomst moeten voldoen. Het gaat daarbij met name om richtlijnen die voorschrijven op welke typen en combinaties van krachten een kunstwerk moet zijn berekend. Deze richtlijnen zijn zodanig aangescherpt dat wegbeheerders zich nu geconfronteerd zien met een groot aantal kunstwerken dat niet (meer) aan deze normen voldoet. Hierdoor zullen bij vervanging, volgens eerste schattingen van de Rekenkamer Oost-Nederland, de kosten van nieuwe kunstwerken hoger zijn dan verwacht. Dit vraagstuk is uitgangspunt geweest bij een verkeersveiligheidsverkenning van SWOV in opdracht van CROW, FCK-CT (Fonds Collectieve kennis – Civiele techniek) en provincie Overijssel.

Relatie toekomstig wegverkeer - verkeersveiligheid

In deze verkenning is nagegaan welke ontwikkelingen tussen nu en 2050 zijn te verwachten in het wegverkeer omdat deze van invloed kunnen zijn op zowel gebruik van het wegennet als risico’s op het wegennet. Verkeersveiligheidsexperts hebben vervolgens op basis hiervan ontwikkelingen voor de verkeersveiligheid in kaart gebracht. Hieronder de belangrijkste bevindingen.

Vergrijzing van de samenleving. Dit leidt tot meer autogebruik buiten de spitsen en tot meer e-fietsgebruik. Het aantal bestuurders met beperkingen neemt naar verwachting toe en daardoor niet alleen het aantal ongevallen, maar ook de kans op een ernstiger afloop.

Toename van nieuwe typen voertuigen, elektrische auto’s en e-fietsen. Deze ontwikkeling zorgt voor een grotere variëteit in massa, vermogen en omvang. Hierdoor neemt de incompatibiliteit tussen verkeersdeelnemers toe. Dit leidt inherent tot meer onveiligheid.

Verstedelijking. Dit leidt tot een grotere concentratie en menging van (verschillende soorten) verkeer. Het aantal conflicten en ongevallen zal hierdoor toenemen.

Toename van goederenvervoer in mainports. Het goederenverkeer concentreert zich op de toeleidende routes. Het aantal langere en zwaardere vrachtauto’s neemt toe. Het overige verkeer ondervindt hinder van colonnes vrachtauto’s. Hierdoor ontstaan meer ongevallen. Bij botsingen met zware vrachtauto’s is de ernst van de afloop groter.

Toename van apparatuurgebruik door weggebruikers. Het gebruik van diverse audiovisuele afleidingen zal naar verwachting nog verder toenemen. Dit verhoogt het risico op een ongeval.

Kansen
Naast de risico’s konden de experts konden ook, met name, technologische ontwikkelingen aanduiden die juist kansen bieden voor verkeersveiligheid. Die kansen zijn hieronder aangegeven

De bestuurdersondersteuning in voertuigen zal toenemen. Dit kan niet alleen een efficiënter gebruik van het wegennet tot gevolg hebben, maar kan ook de weggebruiker op diverse aspecten assisteren bij de rijtaak, wat per saldo de verkeersveiligheid bevordert.

De technologie zal het rijgedrag van het voertuig beïnvloeden. Dit vermindert de kans op een ongeval en draagt bij aan een lagere kans op ernstig letsel.

Situaties met meer of minder voertuigtechnologie

Naast genoemde kansen en risico’s, onderscheiden de verkeersveiligheidsexperts ook variabele situaties met minder of juist meer voertuigtechnologie. In die situaties waarbij slechts enkele voertuigen zijn toegerust met technologische voorzieningen die een deel of de gehele rijtaak automatisch uitvoeren, betekent het dat deze voertuigen of bestuurders anders op situaties – zoals verslechterd wegdek – zullen reageren dan voertuigen met een lagere mate van technologische ondersteuning of automatisering. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de verkeersveiligheid omdat weggebruikers hierdoor minder goed weten wat ze kunnen verwachten. Neemt de penetratiegraad van deze ontwikkelingen toe, dan zijn er minder verschillen in gedrag tussen verschillende voertuigen te verwachten. Bovendien is de verwachting dat de meeste voertuigen dan ook onderling met elkaar kunnen communiceren, waardoor voertuigen ook meer op dezelfde wijze op situaties zullen gaan reageren. Dit bevordert per saldo de verkeersveiligheid.

Onderhoudsscenario’s

De experts hebben genoemde consequenties voor verkeersveiligheid ingeschat voor verschillende onderhouds- en vervangingsscenario’s waarbij tot 2050 a) voldoende of b) juist onvoldoende budget beschikbaar is om de infrastructuur op het huidige kwaliteitsniveau te houden. Klik hier voor een schema van de Risicoverkenner Verkeersveiligheid in relatie tot beheer en onderhoud van wegen.

Bewustwording toekomstige risico’s en kansen

Uit een bijeenkomst met wegbeheerders blijkt de ontwikkelde risicoverkenner te kunnen helpen bij de bewustwording van toekomstige risico’s en kansen. Wegbeheerders kunnen op basis hiervan actief hun beleid aanpassen. De methode achter de risicoverkenner kan ook worden toegepast op andere functionaliteiten om een meer integraal beeld te krijgen van de consequenties van het vervangingsvraagstuk. 

lees hier het rapport van het onderzoek naar de gevolgen van toekomstige ontwikkelingen voor de kwaliteit van de infrastructuur.

 
Auteur: Charles Goldenbeld, Atze Dijkstra, Letty Aarts, Govert Schermers, SWOV