VR-Rijsim, de human factors

donderdag 27 juni 2019
timer 4 min

Onafhankelijke verkeersveiligheidsauditoren beoordelen of het ontwerp van een complexe verkeerssituatie veilig is of niet. Door de opkomst van serious gaming en VR-technologie ontstaan nu mogelijkheden om geavanceerde validatiemiddelen te gebruiken bij deze beoordeling. De VR-Rijsim is zo’n nieuw validatiemiddel voor rittenanalyse in grote projecten, dat in een onderzoek is getoetst. 

 

 

In het kader van een afstudeerproject is de VR-Rijsim ontwikkeld, een virtual-reality rijsimulator voor het beoordelen van complexe ontwerpvarianten. De VR-Rijsim is een ‘huis-tuin-en-keuken’ rijsimulator die visuele informatie overdraagt met een virtual reality bril (HMD). Deze VR-Rijsim voorziet functionaliteiten om als aanvullend toetsinstrument, de veiligheid te valideren van afwijkende ontwerpvarianten van complexe verkeerssituaties. De focus in dit onderzoek ligt op de validatie van human factors. Het onderzoek zelf is gericht op toepassing van de VR-Rijsim in de fase VO en DO ( voorlopig en definitief ontwerp). Human Factors worden in deze fases gevalideerd met de VOA-Risicomethodiek waarbij op basis van 5 verkeersveiligheidsprincipes rit-analyses worden uitgevoerd om de risico’s inzichtelijk te maken. Dit zijn: verwachtingspatroon, waarnemen, begrijpen, kunnen en willen. Het principe rijtaakcomplexiteit bestaat uit verschillende rijtaakniveaus en is het belangrijkste punt waarmee de verschillen tussen validatiemiddelen meetbaar kunnen worden gemaakt. Aanvullend op de VOA zijn de integrale beoordelingslijsten van het Kwaliteitsorgaan Verkeersveiligheidsaudits (KoVa) geschikt om verschillende verkeersaspecten en human-factors-aspecten te onderscheiden. 

Theoretisch gezien zijn er zeven functionaliteiten in de rijsimulator te onderscheiden: mock-up, voertuigmodel, verkeersmodel, visueel model, geluidsmodel, bewegingsmodel en registratiemodel. Om vanuit de complexe theorie tot een VR-Rijsim te komen die geschikt is om specifieke validatiescenario’s uit de VOA-Risicomethodiek te toetsen, is een keuzemodel opgesteld. Dit spreadsheet-model geeft structuur om vanuit een ontwerpvraag tot een geschikte simulatie-specificatie te komen. De configuratie door het model is generiek en meetbaar doordat alle inhoud een relatie heeft met HF- aspecten van het KoVa. 

Met interviews en invullijsten is de inhoud van het keuzemodel geverifieerd bij drie experts. Daarnaast is een nulmeting uitgevoerd waarmee per HF-aspect kan worden bepaald bij welke aspecten zich de grootste verschillen bevinden en dus de meeste winst valt te behalen. 

Om de invloed van de VR-Rijsim-implementatie te identificeren wordt deze vanaf de prototype-ontwikkeling gestructureerd aan de hand van het PMTE-model, waarmee onderscheid wordt gemaakt tussen proces, methode, tools, environment, technologie en mensen. 

Er is een prototype ontwikkeld voor een generiek concept 0.1 en een specifiek concept 0.2. Het generieke concept 0.1 bevat geen scenario-afhankelijke componenten en bestaat hoofdzakelijk uit het voertuigmodel, het visuele model en de mock-up. Dit concept is breed inzetbaar. Het specifieke concept 0.2 bevat een stopzichtscenario dat inzicht geeft in een linkse boog van een autosnelweg 2x2 bij verschillende ontwerpsnelheden.  

In het keuzemodel zijn voor dit scenario de vereisten gespecificeerd en concreet beschreven in workflows. Het ingevulde keuzemodel en concept 0.2 zijn tijdens een expertsessie uitvoerig getest. Op basis van een observatie, mondelinge en schriftelijke evaluatie is aannemelijk dat de VR-Rijsim potentie heeft om human factors inzichtelijk te maken. 

Conclusies en aanbevelingen  
De definitie van het prototype geeft inzage in hoe de VR-Rijsim werkt, welke projectdata nodig is om de VR-Rijsim te vullen en aan welke eisen de projectdata moet voldoen. Daarnaast geeft het inzage in de interactie tussen mens en machine waardoor per functionaliteit kan worden bepaald welke menselijke belevingsfactoren van invloed zijn en hoe de rijtaakcomplexiteit per functionaliteit kan worden verbeterd. Het is aannemelijk dat een VR-Rijsim kan worden ontwikkeld die meer inzage geeft in het functioneren of disfunctioneren van het wegontwerp. Daarmee zijn de wegontwerper en de verkeersveiligheidsauditor beter in staat om uitgangspunten te toetsen. 

De belangrijkste aanbeveling is om nader onderzoek te verrichten naar de checklisten van het KoVa om helderheid te scheppen voor het ontwikkelen van geavanceerdere validatiemiddelen. Ook wordt aanbevolen om dit onderzoek te herhalen: op grotere schaal, bij andere projecten en met andere of meerdere validatiescenario’s.  
 
Afstudeeronderzoek

Jur Fijen was een van de genomineerden voor de VIO-Prijs 2019. Hij kreeg de waardering ’buitencategorie’. 
Lees hier het hele onderzoek.  

Meer informatie

 
Auteur: Jur Fijen, Infranea

mail_outline

Aanmelden voor de nieuwsbrief

Reactie plaatsen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.