Mensenlief, wat maken we er een puinhoop van
donderdag 14 februari 2019
5 min
De standaardvraag bij interviews: waarom ben ik ecoloog geworden? Mijn standaardantwoord: fascinatie voor de immense diversiteit en complexiteit van al dat leven op onze planeet, van minuscuul klein tot indrukwekkend groot en hoe dat allemaal samenwerkt. Klinkt misschien weinig concreet of onuitstaanbaar dromerig, maar oh nee: niets van dat alles. ’t Mooiste beroep van de wereld!
Ecologen bestuderen hoe de natuur functioneert, hoe al dat leven is ontstaan en hoe het zich voortdurend aanpast aan veranderingen in de omgeving. Fascinatie voor het studieobject wordt zo omgezet in wetenschappelijke ontdekking, zoals kennis over hoe al die aardse biodiversiteit ons eigen leven op deze planeet mogelijk maakt. Schoon water, zuurstof, vruchtbare bodem, bestuiving van onze gewassen, koolstofopslag en nog veel meer. En schoonheid niet te vergeten.
Gratis diensten
Zonder deze gratis-en-voor-niets ‘ecosysteemdiensten’ is menselijk leven onmogelijk. Waardevolle wijsheid dus, en hard nodig. Want mensenlief, wat maken we er een puinhoop van. Wereldwijd vernietigen we onze waardevolle biodiversiteit en ecosystemen voor de productie van voedsel, energie en grondstoffen. De Global Living Planet Index, een maat voor de biodiversiteit, toont 58% afname tussen 1970 en 2012. En vorig jaar het dramatische nieuws over onze insecten, 75% minder dan zo’n dertig jaar geleden. Het is de pijnlijke kant van onze kennis en dat maakt dat wij als ecologen door velen worden beschouwd als verkondigers van louter slecht nieuws. Jakkes. En onterecht.
Want er is dus die andere kant van de medaille, die positieve opbrengst van ons vakgebied, en optimist die ik ben verkondig ik die dan ook veel liever! Zoals de fascinatie, want daar begint alles mee. Lees bijvoorbeeld de indrukwekkende biografie over de aanstekelijke passie voor de natuur van Alexander von Humboldt (Berlijn, 1769-1859). Hoe mooi is die natuur! En onbekend maakt onbemind, dus daar ligt een taak voor alle natuurkenners. En wat ik nog liever uitdraag, zijn de toepasbare ecologische inzichten die het gereedschap leveren voor het oplossen van bovengenoemde problemen. Dus sta ik vaak op de bühne om die wijze lessen uit de ecologie begrijpelijk te maken en meteen iedereen te verleiden om ermee aan de slag te gaan. Door deel te nemen aan de oplossing in plaats van te blijven hangen in het probleem.
Afval?
Een van die wijze lessen zal u bekend voorkomen, want die kennis heeft nu – eindelijk – onze regering en vooral uw staatssecretaris Stientje van Veldhoven geïnspireerd: in de natuur bestaat afval niet! Iets is altijd voedsel voor iets anders. Dit ecologische concept, de circulaire economie van de natuur met haar biologische cyclus, contrasteert dus sterk met onze eigen take-make-waste-economie. De natuur vormt de basis voor de noodzakelijke transitie van onze grondstofvernietigende lineaire economie naar een circulaire.
Het heeft even geduurd. Al in 2006 was er de prijswinnende Tegenlicht documentaire Afval is Voedsel (Cradle to Cradle). En mijn eerste TEDxAmsterdam-lezing in 2009 ‘Towards a circular economy: let’s be positive’ was toen nog een eye-opener. Daarin vertelde ik over de realisatie van de duurzame nieuwbouw van ons Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), waar lessen uit de ecologie uiteraard centraal stonden. Naast het sluiten van kringlopen zijn dat de zon als energiebron – zoals de natuur dat ook doet – en de bevordering van biodiversiteit op gebouwen en terreinen, in plaats van dit zoals gebruikelijk te vernietigen. Het kon allemaal en schreeuwde om opschaling.
Herstel in openbare ruimte
Van de kringloopvisie is nu werk gemaakt. Sinds 2016 is er het Rijksbrede programma ‘Nederland Circulair in 2050’ en, zo ken ik ambitieuze en betrokken Stientje, ze staat te trappelen dus dat gaat vast goedkomen. Maar hoe zit het nu met dat biodiversiteitsherstel? Grondstoffen besparen door kringlopen te sluiten is slechts één aspect van verduurzaming. Zonder positief effect op de biodiversiteit en ecosystemen schieten we er nog weinig mee op en kan het zelfs de verkeerde kant op gaan. Een integrale benadering (inclusief energie!) is de enige weg naar een werkelijk succesvolle verduurzaming van onze economie en maatschappij. Volgens mij heeft minister Carola Schouten dit begrepen, zoals beschreven in haar nieuwe LNV-visie: “Landbouw, natuur en voedsel, waardevol en verbonden.” Kringlopen en bio diversiteitsherstel worden de leidende principes van onze nieuwe landbouw. Nu nog op papier, binnenkort hopelijk volop in concrete uitwerking.
Maar er is meer dan het boerenland en natuurgebieden. De natuur in de openbare ruimte is evenzeer een actief werkterrein voor biodiversiteitsherstel. Ook daar kan er zoveel! Een mooi voorbeeld is het succes van het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO) dat in 2018 officieel afloopt en waar ik recentelijk de slot lezing mocht houden. Met dit 15 jaar durende programma heeft het ministerie en haar uitvoerders Rijkswaterstaat en ProRail bijna alle 178 ecologische knelpunten opgelost met ecoducten, faunatunnels en uitstapplaatsen zodat dieren de rijkswegen, kanalen en spoorwegen veilig kunnen oversteken. Kennis van en samenwerking met ecologen was en is hiervoor cruciaal.
Samen!
Dus gaan we door. Met een maatschappelijk breed consortium van wetenschap, natuur- en milieuorganisaties, boeren, banken en bedrijven werken we momenteel toe naar een Deltaplan Biodiversiteitsherstel voor een substantieel herstel van biodiversiteit in de gehele groene ruimte van Nederland. Geïnitieerd door ecologen met een passie en een positieve missie, nu met de kracht van gewenste samenwerking zoals te lezen op Samenvoorbiodiversiteit.nl. Doet u ook mee?
Ecologen bestuderen hoe de natuur functioneert, hoe al dat leven is ontstaan en hoe het zich voortdurend aanpast aan veranderingen in de omgeving. Fascinatie voor het studieobject wordt zo omgezet in wetenschappelijke ontdekking, zoals kennis over hoe al die aardse biodiversiteit ons eigen leven op deze planeet mogelijk maakt. Schoon water, zuurstof, vruchtbare bodem, bestuiving van onze gewassen, koolstofopslag en nog veel meer. En schoonheid niet te vergeten.
Gratis diensten
Zonder deze gratis-en-voor-niets ‘ecosysteemdiensten’ is menselijk leven onmogelijk. Waardevolle wijsheid dus, en hard nodig. Want mensenlief, wat maken we er een puinhoop van. Wereldwijd vernietigen we onze waardevolle biodiversiteit en ecosystemen voor de productie van voedsel, energie en grondstoffen. De Global Living Planet Index, een maat voor de biodiversiteit, toont 58% afname tussen 1970 en 2012. En vorig jaar het dramatische nieuws over onze insecten, 75% minder dan zo’n dertig jaar geleden. Het is de pijnlijke kant van onze kennis en dat maakt dat wij als ecologen door velen worden beschouwd als verkondigers van louter slecht nieuws. Jakkes. En onterecht.
Want er is dus die andere kant van de medaille, die positieve opbrengst van ons vakgebied, en optimist die ik ben verkondig ik die dan ook veel liever! Zoals de fascinatie, want daar begint alles mee. Lees bijvoorbeeld de indrukwekkende biografie over de aanstekelijke passie voor de natuur van Alexander von Humboldt (Berlijn, 1769-1859). Hoe mooi is die natuur! En onbekend maakt onbemind, dus daar ligt een taak voor alle natuurkenners. En wat ik nog liever uitdraag, zijn de toepasbare ecologische inzichten die het gereedschap leveren voor het oplossen van bovengenoemde problemen. Dus sta ik vaak op de bühne om die wijze lessen uit de ecologie begrijpelijk te maken en meteen iedereen te verleiden om ermee aan de slag te gaan. Door deel te nemen aan de oplossing in plaats van te blijven hangen in het probleem.
Afval?
Een van die wijze lessen zal u bekend voorkomen, want die kennis heeft nu – eindelijk – onze regering en vooral uw staatssecretaris Stientje van Veldhoven geïnspireerd: in de natuur bestaat afval niet! Iets is altijd voedsel voor iets anders. Dit ecologische concept, de circulaire economie van de natuur met haar biologische cyclus, contrasteert dus sterk met onze eigen take-make-waste-economie. De natuur vormt de basis voor de noodzakelijke transitie van onze grondstofvernietigende lineaire economie naar een circulaire.
Het heeft even geduurd. Al in 2006 was er de prijswinnende Tegenlicht documentaire Afval is Voedsel (Cradle to Cradle). En mijn eerste TEDxAmsterdam-lezing in 2009 ‘Towards a circular economy: let’s be positive’ was toen nog een eye-opener. Daarin vertelde ik over de realisatie van de duurzame nieuwbouw van ons Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), waar lessen uit de ecologie uiteraard centraal stonden. Naast het sluiten van kringlopen zijn dat de zon als energiebron – zoals de natuur dat ook doet – en de bevordering van biodiversiteit op gebouwen en terreinen, in plaats van dit zoals gebruikelijk te vernietigen. Het kon allemaal en schreeuwde om opschaling.
Herstel in openbare ruimte
Van de kringloopvisie is nu werk gemaakt. Sinds 2016 is er het Rijksbrede programma ‘Nederland Circulair in 2050’ en, zo ken ik ambitieuze en betrokken Stientje, ze staat te trappelen dus dat gaat vast goedkomen. Maar hoe zit het nu met dat biodiversiteitsherstel? Grondstoffen besparen door kringlopen te sluiten is slechts één aspect van verduurzaming. Zonder positief effect op de biodiversiteit en ecosystemen schieten we er nog weinig mee op en kan het zelfs de verkeerde kant op gaan. Een integrale benadering (inclusief energie!) is de enige weg naar een werkelijk succesvolle verduurzaming van onze economie en maatschappij. Volgens mij heeft minister Carola Schouten dit begrepen, zoals beschreven in haar nieuwe LNV-visie: “Landbouw, natuur en voedsel, waardevol en verbonden.” Kringlopen en bio diversiteitsherstel worden de leidende principes van onze nieuwe landbouw. Nu nog op papier, binnenkort hopelijk volop in concrete uitwerking.
Maar er is meer dan het boerenland en natuurgebieden. De natuur in de openbare ruimte is evenzeer een actief werkterrein voor biodiversiteitsherstel. Ook daar kan er zoveel! Een mooi voorbeeld is het succes van het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO) dat in 2018 officieel afloopt en waar ik recentelijk de slot lezing mocht houden. Met dit 15 jaar durende programma heeft het ministerie en haar uitvoerders Rijkswaterstaat en ProRail bijna alle 178 ecologische knelpunten opgelost met ecoducten, faunatunnels en uitstapplaatsen zodat dieren de rijkswegen, kanalen en spoorwegen veilig kunnen oversteken. Kennis van en samenwerking met ecologen was en is hiervoor cruciaal.
Samen!
Dus gaan we door. Met een maatschappelijk breed consortium van wetenschap, natuur- en milieuorganisaties, boeren, banken en bedrijven werken we momenteel toe naar een Deltaplan Biodiversiteitsherstel voor een substantieel herstel van biodiversiteit in de gehele groene ruimte van Nederland. Geïnitieerd door ecologen met een passie en een positieve missie, nu met de kracht van gewenste samenwerking zoals te lezen op Samenvoorbiodiversiteit.nl. Doet u ook mee?
Auteur: Louise Vet Directeur NIOO-KNAW en professor WUR
Reactie plaatsen •