Foto: Shutterstock
Er was een tijd dat je als fietser in Rotterdam gewoon pech had als er werkzaamheden waren op jouw route. Aannemers zetten wat hekken neer, plakten er een bordje “fietsers afstappen” op en het probleem was voor hen opgelost. Voor de duizenden fietsers die dagelijks door de stad pendelen, was het een ander verhaal: zoeken naar alternatieven, gevaarlijk gedrag of gewoon opgeven en een andere vervoerswijze kiezen. Dat mag niet de bedoeling zijn!
Een situatie die niet alleen fietsers frustreerde, maar ook mij en vele andere collega’s binnen de gemeente Rotterdam. We zagen hoe fietsers door afzettingen heen reden, op trottoirs gingen fietsen waar voetgangers werden overrompeld, of zelfs gevaarlijke routes via de rijbaan kozen. Het was duidelijk dat de standaardaanpak niet werkte, maar structurele verandering leek ver weg.
Tot ongeveer een jaar geleden. Toen nam de gemeenteraad een belangrijke beslissing die misschien niet spectaculair klinkt, maar in de praktijk alles heeft veranderd: de fiets krijgt nu officieel prioriteit boven de auto bij alle werkzaamheden. Deze beleidswijziging betekent dat we niet meer vertrekken vanuit de vraag “waar kunnen we auto’s laten rijden tijdens werkzaamheden,” maar vanuit “hoe houden we fietsverkeer gaande tijdens werkzaamheden.”
Het verschil lijkt subtiel, maar de gevolgen zijn ingrijpend, zeker voor de automobilisten in de stad. We passen het STOMP principe toe, nu ook met Tijdelijke Maatregelen! Dus voetgangers en fietsers op de eerste plaats, dan openbaar vervoer en pas als laatste de auto’s. Wel met de voorwaarde dat alles bereikbaar dient te blijven, ook voor autoverkeer.
Voor de meeste aannemers betekent dit dat ze vanaf het begin van een project moeten nadenken over fietsersprioriteit. De gemakkelijke oplossing van een “fietsers afstappen” -bordje bestaat gewoon niet meer.
De praktijk laat zien dat deze aanpak werkt, al is het voor sommige partijen een nieuwe manier van denken. Bij grotere bouwprojecten eisen we al crashdecks om fietspaden open te houden. De eisen voor de breedte hiervan zijn wel strenger dan vroeger. Het uitgangspunt is geworden dat het fietspad gewoon niet dicht mag, tenzij er een hoogwaardig alternatief geboden kan worden. Ook al betekent dit extra kosten en complexiteit.
Een mooi voorbeeld is een project waar we een tijdelijk fietspad van drie meter breed aanlegden, exclusief voor fietsers in één richting. Dat was een verbetering ten opzichte van de oorspronkelijke situatie, waar fietsers 1,5 meter hadden naast het autoverkeer zonder scheiding.
Nu is het écht niet altijd goed geregeld in Rotterdam. Een omleiding die op LinkedIn werd bekritiseerd als “fietsers zoek het maar uit” bleek bij nader inzien een andere insteek te hebben. Fietsers waren hier namelijk op nummer 1 gezet! Een interessante fietstocht volgde met de nodige discussies. Soms leidt creatief denken, ook door met anderen te sparren, tot verrassende oplossingen. In dit geval was het idee niet slecht, maar de uitvoering en bewegwijzering waren het probleem. Een wijze les om mee te nemen naar toekomstige projecten!
Het grootste signaal naar alle weggebruikers in Rotterdam was misschien wel het fietsen over de Erasmusbrug tijdens werkzaamheden voor het vervangen van het asfalt op de fietsstrook van de brug. De werkzaamheden waren broodnodig, maar de uitvoering was een puzzel. Fietsers mochten op de rijbaan voor auto’s, waardoor deze modaliteit werd omgeleid via onder andere de Willemsbrug. Het toont aan wat mogelijk is als je consequent de fiets vooropzet!
Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat niet alle problemen hiermee direct zijn opgelost. Fietsers negeren nog steeds massaal bewegwijzering en afzettingen. Ze schuiven hekken aan de kant en fietsen door alsof het een parcours is, zelfs met verkeersregelaars erbij. Dat is jammer, omdat wij inzetten op een goed alternatief voor iedereen!
Een andere uitdaging is dat veel partijen nog steeds de gemakkelijkste weg zoeken. Bij korter durende projecten, zoals de honderden werkzaamheden per jaar aan het riool of warmtenet, wordt nog steeds gekozen voor wat standaardbordjes in plaats van investeren in hoogwaardige alternatieven. Onze taak is dan om de uitvoerende partij scherp te houden, soms door projecten gewoon af te keuren als de fietsvoorzieningen niet voldoen aan de eisen.
De oplossing ligt deels in creativiteit en innovatie. In plaats van saaie gele borden kunnen we gaan experimenteren we met meer opvallende bewegwijzering. Daarnaast is het mogelijk om fietsers te verleiden om de ‘gezonde’ route te nemen. Communicatie over tijdsduur en werkzaamheden is ook cruciaal: fietsers willen weten hoelang werkzaamheden duren om hun routes daarop aan te passen.
Een jaar na de beleidswijziging kunnen we stellen dat Rotterdam bewezen heeft dat het anders kan. Werkzaamheden hoeven geen bedreiging te zijn voor fietsverkeer, maar kunnen juist een kans zijn voor tijdelijke verbeteringen.
Er valt nog genoeg te verbeteren aan bewegwijzering, samenwerking met aannemers en gebruikersacceptatie. Maar de fundamentele verschuiving is ingezet: Rotterdam zet de fiets voorop, ook tijdens werkzaamheden. Voor een stad die de ambitie heeft om een echte fietsstad te worden, is dit een cruciale stap voorwaarts. We realiseren ons dat elke afsluiting een kans is om te laten zien dat Rotterdam de fiets echt serieus neemt.
De volgende keer dat je als fietser een omleiding tegenkomt bij werkzaamheden, kijk dan eens kritisch: is dit een doordachte oplossing die jou als fietser serieus neemt, of gewoon de gemakkelijkste weg voor de aannemer? Ik ben benieuwd naar wat jij tegenkomt in jouw stad.
