De kunst van het ontregelen

Trek de borden uit de grond, schrap de bijbehorende regels en gun de weggebruiker zijn eigen verantwoordelijkheid. Kort door de bocht? Het gedachtegoed van 'shared space' slaat in elk geval aan. Dat is de ervaring in Friesland en Noord-Brabant, waar deze filosofie formeel in de provinciale verkeers- en vervoersplannen is geadopteerd. Volgend jaar willen beide koploperprovincies de beginselen van een minder ontwerptechnocratische en menselijker verblijfsruimte verder uitdragen.

Als straten en pleinen, maar ook plattelandswegen wat meer 'ontregeld' worden en snelheden op een natuurlijke manier worden gedrukt, krijgen verkeersdeelnemers en weggebruikers weer de kans gewoon ménsen te worden, die letterlijk en daarmee ook figuurlijk weer oog voor elkaar kunnen hebben en hun verantwoordelijkheden kunnen hernemen. Zonder een overdaad aan bordjes, regels en tekens.
De promotie van deze 'shared space'-uitgangspunten valt onder de vlag van het Europees Interreg IIIb-programma 2004-2008. Aan internationale belangstelling is geen gebrek. Hans Monderman - min of meer de vertegenwoordiger van ‘shared space’ - is soms wel met drie cameraploegen tegelijk onderweg, zo meldt Henk Veenstra, Mondermans opvolger bij de provincie Friesland. De belangstelling van bijvoorbeeld Engelse, Duitse en Franse media en overheden voor 'shared space'-toepassingsvoorbeelden à la het Drachtense Laweiplein of het bordloze Makkinga is groot.
Voor verdere Friese en overig-binnenlandse 'missie' tekent nu Veenstra, terwijl diezelfde rol in Noord-Brabant door collega Albert Jan Vester wordt vervuld. Daar is het gebied de Meierei tot proefgebied uitgeroepen. Volgend jaar moeten de ideeën verder worden uitgevent, bijvoorbeeld aan de hand van het 'beeldenboek' plattelandswegen dat bij het CROW in de maak is. 'Shared space' slaat immers op elke verkeersruimte binnen en buiten de bebouwde kom waar alle verkeersdeelnemers met elkaar uit de voeten moeten zien te kunnen.
Wegbeheerders als gemeenten en waterschappen zijn met het beginsel 'shared space' intussen redelijk vertrouwd, merkt Veenstra. Concreet behoefte aan kennis en ervaring bestaat het meest op implementatieniveau, waarbij het veelal draait om de vraag hoever 'de kunst van het weglaten of het letterlijk ontregelen' kan worden beoefend. Oftewel: hoe gewenst verkeersgedrag als het ware 'automatisch' en op zo natuurlijk mogelijke wijze door de omgeving kan worden opgeroepen.
Voor zover bewonersgroepen aanvankelijk bij het horen van alweer een nieuw begrip eerst even met de ogen knipperen, ontstaat na enige toelichting al snel begrip voor de filosofie van het 'natuurlijk sturen', zoals 'shared space' ook wel wordt genoemd, stelt Veenstra vast. 'Het is in wezen ook helemaal niet ingewikkeld. Integendeel. Gewoon je boerenverstand gebruiken en begrijpen dat het in verblijfsruimtes eenvoudigweg om sociaal contact en verkeer gaat.'