Een boek over je vakgebied maakt mensen een beetje wijzer (VK 5/2014)

Vraag:
Is het uitgeven van vakkundig / wetenschappelijk verantwoord lesmateriaal voor hoger onderwijs en zelfstudie een kerntaak van de wetenschap en waarom is dat zo?

Antwoord Jan Anne Annema :
’Samen met Bert van Wee heb ik recent twee boeken geredigeerd waarin verkeer en vervoer op hoofdlijnen worden behandeld. Eén boek is Nederlandstalig, de andere Engelstalig. Het doel van het Nederlandse boek is drieledig. We pogen in hoofdlijnen aan te geven hoe het verkeers- en vervoersysteem in elkaar zit. We willen laten zien wat de invloed van dat systeem is op bereikbaarheid, veiligheid en milieu. En we behandelen het verkeers-en vervoersbeleid. Het boek is onder andere bedoeld voor het hoger onderwijs.

Ik denk dat het uitgeven van zo’n boek een kerntaak van wetenschappers is verbonden aan een universiteit. Dergelijke wetenschappers hebben naast een onderzoekstaak uiteraard ook een onderwijstaak, en in die onderwijstaak past het uitstekend om een breed toegankelijk boek over je vakgebied te schrijven. Door het uitgeven van zo’n boek worden de auteurs van de diverse hoofdstukken ook gedwongen om de nieuwste en soms niet zo toegankelijke wetenschappelijke inzichten netjes en transparant te presenteren voor een breed publiek. Dit maakt studenten en het bredere geïnteresseerde publiek (hopelijk) een beetje wijzer. En het is voor de auteurs van de diverse hoofdstukken ook zinvol.

‘Alles’ wat je weet en wat anderen weten
Ik heb zelf een paar hoofdstukken geschreven en meegeschreven en ik merk dat je door het schrijfproces echt gedwongen wordt ‘alles’ wat je weet en wat anderen weten van je specialisatie eens bondig en helder te formuleren, geïllustreerd met figuren en tabellen. De afgeronde hoofdstukken helpen je vervolgens enorm bij het geven van onderwijs.

Het schrijfmodel waarvoor we hebben gekozen is een boek waarbij diverse specialisten een hoofdstuk schreven en Bert en ik de eindredactie deden. We hebben hiervoor gekozen simpelweg omdat we zelf niet alle kennis bezitten. Op gebied van bijvoorbeeld goederenvervoer, verkeersonveiligheid en verkeerspsychologie hebben we gepoogd gespecialiseerde wetenschappers aan het woord te laten. We merkten daarbij dat veel wetenschappers het uitgeven van wetenschappelijk verantwoord lesmateriaal voor hoger onderwijs en zelfstudie een kerntaak van de wetenschap vinden, want de reactie op onze vraag ‘doe je mee?’ was altijd volmondig ‘ja’. Natuurlijk kost het schrijven tijd maar wetenschappers zijn net mensen die het leuk vinden om over hun vakgebied te praten en te onderwijzen. En misschien zijn ze ook wel een beetje ijdel.

Honderden artikelen in wetenschappelijke journals
Wat is de toekomst van dit soort boeken? Zoals beschreven is het uitgeven van zo’n boek nuttig maar het is vanuit het gezichtspunt van de wetenschappers ‘liefdewerk oud papier’. Toch merk ik nog geen teruggang in enthousiasme bij de diverse auteurs. Bij de laatste update van het boek dit jaar werkte iedereen weer gewoon mee. Wetenschap gaat gewoon voort met honderden artikelen over verkeer en vervoer in allerlei wetenschappelijke journals per jaar. Ik denk dat wetenschappers het nuttig en ook leuk zullen blijven vinden om eens in de zoveel jaar een breed toegankelijk hoofdstuk (geheel nieuw dan wel een update) over hun gespecialiseerde vakgebied te maken.

Opschuiven naar ebooks
Of uitgevers enthousiast zullen blijven, weet ik niet. Tot nu toe blijkt er een markt te zijn voor dit soort boeken. Voor het Engelstalige boek heeft mijn mederedacteur Bert van Wee zelfs bedongen dat er een gratis internetversie naast de papieren uitgave moest komen, waar de uitgeverij mee akkoord ging. Dus zelfs dan is het blijkbaar voor uitgevers nog steeds interessant een papieren vakboek te maken. Natuurlijk zullen we wel meer opschuiven naar ebooks en naar ondersteuning van papieren boeken op internet (zoals voor het Nederlandstalige boek waar onder andere additionele hoofdstukken op internet zijn te vinden).