Hoe betere gedragskennis hoe meer verkeersveiligheid

De verkeersonveiligheid in Nederland neemt toe. Het aantal ernstige verkeersgewonden stijgt, in de steden loopt de boel vast en de zelfrijdende auto kan zo maar voor nieuwe veiligheidsproblemen zorgen. Dit schetst hoogleraar Marjan Hagenzieker in haar intreerede op 21 oktober aan de TU Delft. In haar rede onder te titel 'Dat paaltje had ook een kind kunnen zijn', noemt Hagenzieker vooral de component mens om te komen tot betere verkeersveiligheid.

Hagenzieker: ‘je kunt allerlei maatregelen of systemen ontwerpen en invoeren, maar mensen zijn adaptieve wezens die zich snel en goed aanpassen aan nieuwe omstandigheden.’ Deze menscomponent wordt steeds serieuzer meegenomen in het verkeersveiligheidsonderzoek, dat oorspronkelijk vooral technisch van aard was. Hagenzieker wil het menselijk gedrag een volwaardige plek geven in de verkeerveiligheidsmodellen.

Betere modellen
Deze, daardoor betere modellen moeten helpen bij het beoordelen welke maatregelen de verkeersveiligheid kunnen verhogen, aldus Hagenzieker. ‘Het aantal gewonden onder fietsers neemt bijvoorbeeld toe. We zijn dat aan het onderzoeken. Er zijn natuurlijk veel meer fietsers en dat is gezond, en ook handig in de steden. Maar meer fietsers leidt ook tot meer ongevallen. Daar komt bij dat ouderen vaker fietsen, onder meer door de komst van de elektrische fiets.’

Zelfrijdende auto’s

Verkeersveiligheid kun je volgens Hagenzieker alleen verbeteren als je iets doet aan de wegen, de mensen, de voertuigen én het beleid. Dat betekent dus het hele verkeerssysteem en alle onderliggende facetten in samenhang beschouwen. ‘De aanschaf van kant-en-klare technologieën als oplossing is verleidelijk maar dát blijkt nu juist niet te werken. Je kunt bijvoorbeeld allerlei systemen installeren met camera’s en nummerbordherkenning maar dat werkt alleen als de boetes dan ook bezorgd en betaald worden.

Overgangsperiode

Over de opkomende technologie van de zelfrijdende auto is Hagenzieker voorzichtig. ‘Die is hip maar je wilt toch eerst in een gecontroleerde omgeving uittesten hoe automobilisten daarmee omgaan en hoe veilig dat is.’ Vooral tijdens de overgangsperiode voorziet ze veiligheidsproblemen. ‘Straks heb je een mix van traditionele auto’s en auto’s die deels of geheel geautomatiseerd zijn. Dat maakt het heel moeilijk voor weggebruikers om te weten met wie ze te maken hebben.’

Proeven geautomatiseerd rijden

De TU Delft en SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) zijn volop betrokken bij proeven die momenteel worden gedaan met verschillende vormen van geautomatiseerd rijden. Naast haar hoogleraarschap bij de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, is Hagenzieker werkzaam als wetenschappelijk adviseur bij SWOV.

Steden lopen vast

Minstens zo belangrijk als de zelfrijdende auto, vindt Hagenzieker het onderwerp verkeersveiligheid in steden. ‘Niet alleen lopen steden vast door files en parkeerproblemen, er verschijnen ook steeds meer verschillende voertuigen in het straatbeeld. Fietsers, snelle e-bikes, skateboards, Segways, vrachtauto’s die laden en lossen, bakfietsen, trams, tuktuks en scootmobielen: alle vragen ze om ruimte. De stedelijke weginfrastructuur blijft achter bij deze ontwikkeling. De oude infrastructuur moet echt aangepast de komende jaren; niet alleen aan zelfrijdende auto’s maar aan de hele verkeersmix. Daar wil ik graag onderzoek naar doen.’