Naar een klimaatbestendig hoofdwegennet
Het was niet te missen afgelopen zomer: zwart geblakerde bermen door de ene na de andere bermbrand. Terwijl op andere dagen de snelwegen overliepen door stevige onweersbuien. Een tegenstelling met vergelijkbaar resultaat: flinke files.
Met de paper ''Development of a Climate Adaptation Strategy of the InnovA58 highway in the Netherlands' wonnen Myrthe Leijstra en medeauteurs de prijs voor de beste bijdrage aan de 8e landelijke Omgevingsmangementdag in de categorie ‘Bijzonder’.
Bermbranden of onweersbuien zijn voorbeelden van extreme weersomstandigheden met grote impact op weginfrastructuur en verkeer. Deze extremen, waaronder hitte, droogte en wateroverlast, kunnen volgens de KNMI-klimaatscenario’s verder toenemen.
Afbeelding links: bermbrand op de A50 nabij Renkum. 26 juli 2018
Afbeelding rechts: de locaties op de A58 waar hevige regenval voor wateroverlast kan zorgen
In het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie is daarom afgesproken dat een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting in 2020 onderdeel is van beleid en handelen van overheden. Dat stelt Rijkswaterstaat voor de uitdaging: hoe richten we het hoofdwegennet klimaatbestendig in?
Wat is een klimaatbestendige weg?
Een klimaatbestendige weg klinkt prachtig, maar wat betekent dat? Om deze vraag te beantwoorden, is het belangrijk om te achterhalen wat de effecten van extreem weer op een weg en op het verkeer kunnen zijn. Wat zijn de risico’s en waar bevinden zich de kwetsbare plekken? Welke maatregelen zijn nodig om onze wegen de komende decennia functioneel te houden? En welke keuzes maken we daarin?
Samen met Deltares hebben we de handen ineengeslagen om de theoretische kennis die reeds aanwezig is bij Rijkswaterstaat te vertalen naar de praktijk. De ideale test case? Het project InnovA58. De A58 in Noord-Brabant gaan we vernieuwen en verbreden en biedt daarom de uitgelezen kans om theorie te vertalen naar praktijk. In de doelstellingen van het project prijkt ook het onderdeel klimaatbestendigheid, met als kern: “Het verbeteren van de robuustheid van de A58 en de (nabije) omgeving voor de gevolgen van extreem weer, nu en in de toekomst.”
Vraag één is: Hoe krijg je probleem en oplossing goed in beeld? Dat doen we met een stresstest. Met betrokken partners brengen we systematisch in beeld waar de snelweg tijdens extreem weer onder stress komt te staan en welke maatregelen er te nemen zijn. Dat is gebeurd aan de hand van de zogenoemde ROADAPT-methodiek. Deze bestaat uit vier fases:
een ‘quick scan’ naar de belangrijkste klimaatrisico’s en mogelijke maatregelen, bijvoorbeeld bij overstroming van de weg door extreme neerslag;
een gevoeligheidsanalyse naar kwetsbare plekken op en rond de weg: waar op de weg kan wateroverlast zich voordoen?;
een socio-economische impactanalyse om kosten en baten van files, beschadigde infrastructuur, maar ook van mogelijke oplossingen in beeld te brengen;
het ontwikkelen van de adaptatiestrategie met combinaties van maatregelen en keuzes.
De analyse van de A58 heeft veel kennis opgeleverd. Zo laten kaarten kwetsbare gebieden zien waar wateroverlast op de weg kan ontstaan of waar taluds gevoelig zijn voor erosie. Daarnaast laten ‘dynamische adaptatiepaden’ zien welke combinaties van maatregelen mogelijk zijn. Denk aan het intensiveren van beheer en onderhoud, het vergroten van waterafvoer of het aanpassen van het wegontwerp.
Maar we hebben meer geleerd: de weg kan niet los worden gezien van de omgeving. Water afvoeren van een snelweg kan effect hebben op het watersysteem van het waterschap. Ook hebben we ervaren dat er handige combinaties, ofwel meekoppelkansen mogelijk zijn. Zo kunnen bredere onderdoorgangen onder de weg water vlot afvoeren en tevens functioneren als faunapassage. Op die manier verbinden we thema’s als water, natuur en klimaat met elkaar. Ook kan het koppelen van technische ontwikkelingen mogelijkheden bieden. Zo bieden de innovaties op het gebied van Smart Mobility wellicht verrassende uitkomsten voor klimaatadaptatie. Zou het bijvoorbeeld mogelijk zijn om weerapps te koppelen aan navigatieapps, zodat weggebruikers tijdig worden gewaarschuwd voor naderend noodweer? Dan kunnen zij hun rijstijl of routes aanpassen.
Tot welke conclusies leidt dit?
Klimaatbestendig zijn betekent niet dat we alles kunnen voorkomen of oplossen. Wel kunnen we leren omgaan met de gevolgen. Het multidisciplinaire karakter stelt ons voor uitdagingen, maar biedt ook nieuwe kansen. De komende jaren zal Rijkswaterstaat een stresstest voor het gehele hoofdwegennet uitvoeren. Daarnaast houden we nu al rekening met de gevolgen van klimaatverandering in de ontwerpen en beheeractiviteiten van onze infrastructuur. De A58 vormde daarvoor een nuttige en leerzame start.
Auteur: Myrthe Leijstra, Kees van Muiswinkel, Wim Leendertse, Thomas Bles, Rijkswaterstaat
Reactie plaatsen •