Onderzoek: invloed van infrastructuur op verstedelijking neemt af

De afgelopen decennia is in Nederland, in aanvulling op het vervoersbeleid, een krachtig ruimtelijk beleid gevoerd. Hierdoor bood het stedelijk patroon draagvlak voor openbaar vervoer en fiets en is sterkere autoafhankelijkheid voorkomen. Doordat de netwerken van spoorwegen en snelwegen in Nederland al vrij compleet zijn, is de invloed van infrastructuur op verstedelijking ook afgenomen. Nieuwe verbindingen voegen daardoor steeds minder toe.

“Toch is goed afgestemd infrastructureel en ruimtelijk beleid van groot belang, want dergelijke ontwikkelingen beïnvloeden decennialang het reisgedrag”, stelt Dena Kasraian. Zij bestudeerde voor haar promotieonderzoek de Randstad: gedeeltelijk de periode sinds 1850, gedeeltelijk sinds 1960 en het meest gedetailleerd de periode van 1980 tot 2010. Het onderzoek omvat de trein (inclusief light rail), de auto en de fiets.

Invloeden op verstedelijking

De uitkomsten laten zien dat ruimtelijk beleid en infrastructuurbeleid van invloed zijn geweest op de vraag waar verstedelijking heeft plaatsgevonden in de Randstad, maar dat de nabijheid van bestaand stedelijk gebied de grootste invloed op verdere verstedelijking heeft. Nieuw stedelijk gebied groeide nabij bestaande verstedelijking.

“Ruimtelijk en infrastructureel beleid kon nog lang doorwerken: locaties die ooit als verstedelijkingslocatie werden aangewezen, blijven ook groeien nadat inmiddels al ander beleid is ingevoerd. Die uitkomst is niet alleen interessant voor Nederlandse beleidsmakers, maar ook voor vergelijkbare regio’s zoals het Ruhrgebied, de Vlaamse Ruit en stedelijke regio’s in de Verenigde Staten. Ook naar hen is de boodschap: ga door met compacte verstedelijking. Ruimtelijke inrichting en verplaatsingsgedrag van inwoners zijn immers vaak moeilijk omkeerbaar”, aldus Kasraian.

Succesvol naoorlogs beleid

Kasraian concludeert dat het naoorlogse Nederlandse stadsgewestelijke bundelingsbeleid diverse succesvolle vormen heeft gehad: gebundelde deconcentratie en groeikernen, VINEX-wijken en de compacte stad. Dit beleid heeft verstedelijking de laatste decennia op ongewenste plekken weten af te remmen en zeer waarschijnlijk verplaatsingsafstanden weten te beperken.

“Er zijn duidelijke trends te signaleren. Randstadbewoners reizen sinds het midden van de jaren negentig kortere afstanden per auto. En het blijkt ook dat ouderen meer zijn gaan fietsen en vaker van de trein gebruik maken. Ook blijkt dat waar je woont een rol speelt: één van de uitkomsten is dat bewoners van suburbane gebieden minder vaak met de trein reizen, maar wel vaker de fiets pakken. De helft van de Randstadbewoners reisden in die periode minder dan 25 kilometer per dag”, vertelt de promovenda.

Unieke aanpak

Dena Kasraian heeft in haar onderzoek invloed van spoorlijnen en autowegen op ruimtegebruik kunnen duiden en reisgedrag van de inwoners geanalyseerd over een periode van drie decennia tot anderhalve eeuw, aan de hand van uitgebreide statistische bewerkingen van een rijke schakering ruimtelijke data. “Er bestaan maar heel weinig studies naar transportnetwerken, verstedelijking en reisgedrag die zulke lange periodes in ogenschouw nemen.”

VerDus

Dena Kasraian Moghaddam (1984) voltooide haar proefschrift ‘Transport Networks, Land Use and Travel Behaviour: a Long Term Investigation’ aan de Technische Universiteit Delft, Faculteit Bouwkunde, OTB - Research for the Built Environment, met NWO-financiering uit het programma Urban Europe. Hoofdaanvrager was dr. Dominic Stead. Promotoren waren prof. dr. Bert van Wee en dr. Kees Maat.