De fiets, kunnen gaan en staan waar je wilt

Dit artikel komt uit Verkeerskunde 3/2023, met daarin het dossier 'Auto' onder leiding van Frans Tillema en Marith Dieker (HAN Automotive), een interview met SWOV-directeur Martin Damen, Reis door de Wereld vanuit Bali, de blik van Arie Bleijenberg gericht op Europa, en meer. Lees hem nu in onze digitale bieb! 

Natuurlijk wil ik niet terug naar 1870. De trein, de tram, de bus, de auto en het vliegtuig, ze zijn niet meer weg te denken als het gaat om mobiliteit. Maar zoals onze fietscampagne al stelt: ‘een kort ritje? da’s zo gefietst’ Ik zou het mooi vinden als we in pakweg 2030 lopend doen wat lopend kan, de fiets pakken voor wat daarop haalbaar is; want dat verschilt natuurlijk per persoon en per fiets want op een e-bike of een speedpedelec kun je een veel grotere afstand overbruggen. En tot slot de (elektrische) auto voor de grotere afstanden. Oftewel, het Stomp-principe: stappen, trappen, openbaar vervoer, MaaS en personenauto. Gaan en staan waar je wilt als een bewuste keuze.

Als programmamanager actieve mobiliteit, werken mijn team en ik aan het verwezenlijkend van dit toekomstbeeld. Dat doen we door bewustwording te creëren met de campagne ‘Kort ritje? Da’s zo gefietst’, maar ook met de Citydeal Fietsen. Op dit moment zetten we een samenwerking van gemeenten en meerdere ministeries op poten om fietsen voor meer mensen toegankelijk te maken. Ook in ons fietsland met 23 miljoen fietsen zijn er mensen die om diverse redenen niet kunnen fietsen. Want ‘kunnen fietsen’ gaat verder dan opstappen en wegrijden, bijvoorbeeld: niet kunnen betalen, zich niet veilig voelen of het niet gewend zijn. In Amsterdam fietst bijvoorbeeld één op de vier jongeren niet.'

Het gaat erom mensen, zeker kinderen, die nu geen fiets hebben, amper fietsen of niet kunnen fietsen, meer wegwijs maken in het brede ‘fietssysteem’. Afschuwelijk jargon, maar het gaat hierbij onder meer over: het hebben van een fiets, leren fietsen, kunnen stallen, kunnen onderhouden en ervaring opdoen in het verkeer. Fietsen geeft vrijheid en zelfstandigheid om naar de school van je keuze of naar je werk te kunnen gaan. Oftewel, kunnen gaan en staan waar je wilt.

Jong geleerd is oud gedaan en als je dan ouder wordt, dan willen we graag dat je blijft doortrappen. Doortrappen is dan ook de naam van het programma dat ouderen helpt om te blijven fietsen tot hun 100ste. Mede door fietsen blijven ouderen langer gezond, sociaal en zelfredzaam en zelfstandig. Ouderen fietsen ook graag en willen graag blijven fietsen, maar ze zijn ook kwetsbaar in het verkeer. Doortrappen motiveert hen zelf maatregelen te nemen om veilig te blijven fietsen. Het lokale netwerk rondom de oudere in elke gemeente helpt daarbij. Ook hier geldt: kunnen gaan en staan waar je wilt.

Al deze vormen van fietsstimulering vragen om een gedragsverandering, en dat is een kwestie van lange adem. We hebben daar veel kennis over. Tijdens het programma Beter Benutten waren dit belangrijke pijlers en universiteiten, hogescholen en gedragswetenschappers hebben hun inzichten de afgelopen jaren met ons gedeeld. Ook in de regio’s zit veel kennis over fietsstimulering en wat werkt en wat niet.

Toch is er nog een wereld te winnen. In april en mei hebben we met vier fietscafés ons oor te luisteren gelegd bij burgers in vier steden: Den Haag, Joure, Enschede en Meerssen. We vroegen hen met ons mee te denken over de vraag: hoe krijgen we meer mensen op de fiets, wat is daarvoor nodig? Suggesties van subsidie tot bredere fietspaden tot innovatieve ideeën als meewind en overdekte fietspaden kwamen naar voren. Op de vraag waarom mensen fietsen kwam vaak het antwoord ‘omdat het vrijheid geeft’, ‘je je hoofd kunt leegmaken’, maar ook ‘omdat de bushalte vier kilometer’ verderop is. Begin bij de kinderen adviseerde een lerares: Jong geleerd,....

De opbrengsten van de vier cafés worden nu gebundeld en we bekijken wat we kunnen oppakken, of wat we kunnen meegeven aan andere partijen die zich met de fiets bezighouden.

Dit is allemaal beleid, gericht op ons eigen fietsland, maar we kijken ook buiten onze landsgrenzen en zetten internationaal ons beste beentje voor. We delen onze kennis en ervaringen als fietsland, want nog niet overal in de wereld is fietsen een optie voor iedereen. Op het internationale fietscongres Velo-City in Leipzig in mei bleek dat er nog genoeg landen zijn waar fietsen wordt gezien als een mannelijke bezigheid, niets voor vrouwen; ‘want dan kunnen ze gaan en staan waar ze willen’. Ik zou zeggen: laat ze gaan en staan waar ze willen.