Graz: ‘Voor 10 euro Oostenrijkse oktoberzon’

Naam: Teije Gorris
Woonplaats: Prinsenbeek
Functie: Teamleider Capacity Building, DTV Consultants
Project: CIVITAS Learning Centre

Na 16 jaar keert het jaarlijkse CIVITAS-Forum terug in Graz. In 2003 vond hier de eerste editie plaats van - wat zou blijken - een ‘rijke’ traditie van jaarlijkse CIVITAS-bijeenkomsten. Dit initiatief is uitgegroeid tot hét label waaronder de Europese Commissie onderzoek en innovatie mogelijk maakt op gebied van ‘Urban Mobility’. Er zijn nu meer dan 20 CIVITAS-projecten actief op thema’s als mobiliteitsbeleid (SUMP), data, MaaS, stadslogistiek, fiets of elektrische mobiliteit.

Een eenrichtingsstraat die in tegengestelde richting is opengesteld voor fietsers.

Een van deze projecten is CIVITAS ELEVATE. Hierin ben ik verantwoordelijk voor het CIVITAS Learning Centre, waarin we e-courses, summerschools, studentprojecten en verschillende trainingprogramma’s aanbieden. Het doel hiervan is om ‘mobility professionals’ te trainen en ze te helpen hun steden nog aantrekkelijker, veiliger en duurzamer te maken.

Het Congresprogramma biedt veel onderwerpen. Ik kies dit jaar voor fiets, omdat ik de afgelopen tijd veel buitenlandse fietsprofessionals heb getraind om Nederlandse principes van fietsinfrastructuurplanning en -ontwerp te leren gebruiken. Ik ben nu erg benieuwd wat er in Graz én in CIVITAS gaande is op dit gebied.

De fietsroutes in Graz zijn samenhangend, al is de situatie op sommige kruispunten ietwat onduidelijk.

Fietshoofdstad
Graz, zo blijkt, heeft zich ontwikkeld tot Oostenrijkse fietshoofdstad. Bijna 20 procent van alle ritten wordt hier met de fiets afgelegd. 130 kilometer fietsstroken en vrijliggende fietspaden maken dit mogelijk. Deze ontwikkeling tot fietsstad lijkt op de ontwikkeling van fietsen in Nederland. Ook hier vierde de auto hoogtij in de jaren 60-70 en werd de kentering ingezet als reactie op de hoge ongevalscijfers onder kwetsbare verkeersdeelnemers en de geluidsoverlast van het alsmaar toenemende autoverkeer. In de jaren 80 was Graz de eerste stad in Europa die 30 km-zones instelde. Ook werden eenrichtingsstraten in de tegengestelde richting opengesteld voor fietsers.

Fietsend door Graz stuit je soms op merkwaardige obstakels.

Review fietsen in Graz
Tijd voor een proef op de som. De grote routes, veelal vrijliggend, zijn samenhangend en verbinden de belangrijkste functies in de stad. Daar tegenover staat dat de samenhang op kruispunten niet altijd logisch en/of herkenbaar is, waardoor het op die punten af en toe zoeken is. Een enkele keer bevind ik me tussen het drukke verkeer. Op die plekken  is het niet zo prettig fietsen. Ook vielen me obstakels op, zoals een lichtmast op het fietspad.

De Mur vormt de blauwe ader door de stad en is de mooiste fietsverbinding. Aan beide kanten is het heerlijk fietsen in het groen, weg van het verkeer. Het stukje richting de universiteit, in een soort woonerf-inrichting is met de vele barretjes en restaurantjes gezellig fietsen. Verrassend is een van de verbindingen van en naar Jakominiplatz. De weg is er rood gekleurd en vormgegeven als atletiekbaan.

Inzichten en verwonderingen
De congresweek zelf bracht me inzichten en verwondering. Verwondering over de bijdrage van de technische universiteit Wenen. Zij onderzoekt hoe proefpersonen verkeerssituaties en de omgeving ervaren. Niet met een vragenlijst, maar door emotie en stress te meten. Proefpersonen worden uitgerust met sensoren en gevraagd verschillende routes te lopen. Met deze inzichten willen zij doelgroepen verder segmenteren en beter plannen. Interessant om bijvoorbeeld de aantrekkelijkheid van fietsroutes te onderzoeken. Of welke situaties of inrichtingskenmerken leiden tot ongemak of stress.

Het verhaal van Climate-Fit.city bevat een waarschuwing: door analyse van urban heat en fietsroutes, komen locaties aan het licht waar comfort en aantrekkelijkheid mogelijk in gedrang komen als gevolg van temperatuurstijging. Interessant natuurlijk, maar schaduw en beschutting kun je creëren met groen. En dat zou je sowieso moeten doen, om steden aantrekkelijk(er) te maken.

‘Fietsinfrastructuurprojecten financieren met autobaten’. Dat is min of meer de boodschap van bikenomics. Het was leerzaam om de basisprincipes van de micro-, macro- en welvaartseconomie opgefrist te krijgen. Een belangrijke les, zeker voor autodominante culturen, is dat fietsinfrastructuurprojecten reistijdbaten hebben voor de auto hebben. En daarmee zijn investeringen voor fiets dus te rechtvaardigen. Dit principe kun je ter discussie stellen, maar als je op deze manier kunt gaan bouwen aan het creëren en laten groeien van fietscultuur, dan moet je dit zeker niet laten.

Op een van de verbindingen naar Jaominiplatz is de weg roodgekleurd en ingericht als atletiekbaan.

SUMP-richtlijnen

Dit CIVITAS Forum was ook het toneel voor een nieuwe release van de SUMP-richtlijnen. SUMP is een principe voor het ontwikkelen en implementeren van Duurzaam Mobiliteitsbeleid. Mijn eerste indruk: er is heel veel meer papier beschikbaar gekomen die richtlijnen beschrijven, verdiepen en illustreren. Ook zijn er specifieke ‘topic guides’ en ‘practitioner briefings’, waaronder een SUMP-practitionerbrief ‘fiets’. Daarnaast zijn er topic guides voor verkeersveiligheid en gezondheid.

Al met al een leerzame en inspirerende week. Ook voor Nederland zijn er leuke en bruikbare inzichten om onze kennisbasis op het gebied van fiets te blijven ontwikkelen. Wie weet wat we volgend jaar in Brussel weer horen!

 
Auteur: Teije Gorris