Hans Peter Benschop: Samen stapsgewijs het toekomstig infranetwerk vormgeven

“Ik vind vervanging en renovatie vooral als werkwijze interessant. Het combineert zowel behoud als verbetering. Die combinatie gaan we nog veel vaker nodig hebben de komende decennia.” Hans Peter Benschop, coördinator Strategie bij Rijkswaterstaat, is van huis uit filosoof en dat merk je. Een les in ‘omdenken’ voor beleidsambtenaren.  

Benschop: “Wat me frappeert is het grote verschil in de wereld van beleid en het dagelijks leven. Kijk alleen al naar het tijdsbesef. Beleid denkt in doelstellingen over 50 jaar. Men maakt actieplannen en mijlpalen: de tijd is lineair. Het dagelijks leven, daarentegen, heeft veel meer een circulair tijdsbesef. Elke dag is er het ritme van opstaan, werken, eten, slapen. Zieken hebben elke dag weer dezelfde zorg nodig. De dieren vragen steeds weer op dezelfde tijd om voedsel. Tuinen en parken hebben alle seizoenen weer hetzelfde onderhoud nodig. Forenzen nemen dezelfde route op dezelfde tijd met dezelfde tram. Dat is niet voor niets. Die routines zijn het resultaat van een evolutie. Ze werken. Daarom houden mensen ze aan.  

Zodra een lineaire beleidsmaatregel het dagelijks leven treft ontstaat frictie. Het rechtlijnige tijdsbesef botst met het circulaire leven van alledag. Er ontstaat strijd. Dan krijg je boze boeren op het Malieveld, of protest tegen de windmolens of warmtepompen.” 

Behoud en vernieuwing 

“Het mooie aan de vervangings- en renovatieopdracht is dat het beide werelden combineert. De opdracht lijkt in zekere zin op beheer en onderhoud. We verzorgen onze infrastructuur om haar te behouden, net zoals je dagelijks je huis op orde houdt of eens in de zoveel weken het onkruid weghaalt uit de tuin. Tegelijk is vervanging en renovatie meer dan dat. Je houdt óók rekening met de toekomstige verkeersvraag, met mogelijke klimaatverandering of veranderingen in de omgeving. Dat is de lineaire wereld van beleid.  

Het is die combinatie van behoud en vernieuwing, van aandacht voor het dagelijks leven nu en toekomstige maatschappelijke ontwikkelingen, die interessant is. Die combinatie gaan we vaker nodig hebben de komende decennia. Want iedereen weet: de klimaatverandering, de energietransitie, de circulaire economie gaan veel verandering vragen. Maar iedereen weet ook: die gaan we nooit voor elkaar krijgen als we geen rekening houden met het hier en nu en de wijze waarop mensen hun dagelijks leven op orde proberen te houden.” 

Beeldhouwers 

Juist uitvoeringsorganisaties zijn cruciaal bij de grote maatschappelijke transities, zo meent Benschop. “In de concrete uitvoering stuiten de beleidsambities op de wereld van alledag. Dan begint het passen en meten en bijstellen. Sluit het aan? Ik denk aan de metafoor van een beeldhouwer. Hij heeft een idee voor een beeld, hij heeft zijn vaardigheden, maar gaandeweg volgt hij niet alleen het idee dat hij in zijn hoofd heeft, maar ontdekt ook de mogelijkheden van de steen. En past zijn ontwerp aan. De mensen die zich bij Rijk, gemeente en provincies bezighouden met vervanging en renovatie zullen zich niet als beeldhouwers zien, denk ik. Maar ze zijn het wel. Al proberend maken zij Nederland.”   

Benschop schreef een essay over de impact van het onderscheid tussen lineair beleid en het dagelijkse circulair leven. Deze leest u hier.