SWOV bundelt informatie over fietshelmgebruik

SWOV heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat recent een literatuurstudie afgerond met de titel Feiten over de fietshelm,. De studie richt zich op de effectiviteit van fietshelmen, de impact op fietsgebruik en mogelijk risicogedrag van fietsers en automobilisten. De fietshelm blijkt effectief tegen ernstig (hoofd)letsel en hoeft ook niet te betekenen dat het fietsgebruik afneemt, stelt SWOV.

SWOV zet bestaande kennis op een rij over de effectiviteit van fietshelmen, de impact op fietsgedrag en het bredere verkeersveiligheidsbeleid. Volgens de onderzoekers verkleint een helm het risico op dodelijk hoofdletsel met ruim 70 procent. Ook het risico op ernstig en licht hoofdletsel neemt aanzienlijk af. Vooral bij ongevallen zonder motorvoertuigen – zoals een valpartij of een botsing op lage snelheid – blijkt de helm effectief.

Tegelijkertijd benadrukt SWOV dat helmen slechts tegen een deel van de letselgevallen bescherming bieden. Bij ernstige fietsongevallen speelt hoofdletsel een hoofdrol, maar zeker niet exclusief: bij circa een kwart van de dodelijke fietsslachtoffers is ander letsel uiteindelijk de fatale factor.

SWOV heeft ook gekeken naar de mogelijke effecten van helmplicht of -stimulering op het fietsgebruik. Een tijdelijke afname van het aantal fietsers is mogelijk bij invoering van een helmplicht, maar op langere termijn lijkt het gebruik zich te herstellen. Vrijwillige stimulering van helmgebruik – bijvoorbeeld via campagnes – leidt volgens onderzoek niet tot minder fietsgebruik.

SWOV vindt ook geen overtuigend bewijs voor de soms gehoorde aanname dat fietsers met een helm zich risicovoller zouden gedragn. Sterker nog, sommige studies wijzen zelfs op voorzichtiger gedrag van helmgebruikers.

In de meest optimistische scenario’s – waarin alle fietsers in 2030 een helm dragen – zou dit jaarlijks kunnen leiden tot zo’n honderd minder doden en bijna tweeduizend minder ernstig gewonden. Bij vrijwillige helmdracht onder de helft van de fietsers blijven de verwachte effecten ook aanzienlijk.

Tegelijkertijd wijst SWOV erop dat helmgebruik slechts één aspect is van fietsveiligheid. Ongelukken moeten idealiter worden voorkomen, bijvoorbeeld door infrastructuur die auto- en fietsverkeer beter van elkaar scheidt. De bescherming die een helm biedt, komt vooral van pas wanneer preventieve maatregelen tekortschieten.