Checklist gedragseffecten van Smart Mobility-toepassingen

woensdag 3 maart 2021

Model “Verantwoord doorvoeren van samenhangende maatregelen”

CROW-publicatie HF-afweegkader door de Board Smart Mobility - HF in opdracht van het LVMB

Hoe krijgen wegbeheerders vooraf zicht én grip op de effecten van smart-mobility-ontwikkelingen op de taakbelasting en het gedrag van gebruikers? En in het verlengde daarvan, op het effect ervan op publieke belangen, waaronder verkeersveiligheid? Om effecten van smart-mobilitytoepassingen op voorhand te toetsen is een afweegkader Human Factors ontwikkeld waarmee wegbeheerders smart-mobilityservices kunnen beoordelen in termen van menselijk gedrag en verkeersveiligheid.

Wouter Van den Berghe, Vias institute (BE) / Gerard van Dijck, Voorzitter LVMB-Board

De Board Smart Mobility – Human Factors van het Landelijk Verkeersmanagement Beraad (LVMB) ontwikkelt kennis en deelt expertise in relatie tot de effecten van smart-mobility-ontwikkelingen op taakbelasting en gedrag van gebruikers. Het HF-afweegkader is het resultaat van deze werkzaamheden en wordt via CROW toegankelijk gemaakt voor wegbeheerders.

Checklists

Het afweegkader benoemt alle aandachtspunten voor wegbeheerders die overwegen om een smart-mobilityservice uit te rollen of te faciliteren. Deze aandachtspunten zijn gegroepeerd in checklists. Veel daarvan hebben te maken met Human Factors, maar er zijn ook checklists met andere aandachtspunten.

De checklists zijn gelaagd opgebouwd, met startvragen, een algemene beoordeling en detailanalyse van specifieke punten. Door de checklists van het afweegkader te gebruiken kan de wegbeheerder bepalen of een beoogde service bijdraagt aan het behalen van gestelde doelen. Het kader is bepaald op basis van feedback en reflecties over verschillende casussen door de leden van de Board Smart Mobility – HF en verschillende stakeholders.

Op welk moment komt het afweegkader in beeld?

De praktische inzet van smart mobility hangt samen met de wijze waarop het beleid op strategisch en tactisch niveau is geformuleerd. Deze samenhang en het proces van strategisch tot operationeel beleid is in een model weergegeven, waarin ook het moment staat waarop dit afweegkader kan worden gebruikt. Om deze benadering te volgen is dus een concrete visie nodig op het mobiliteitssysteem in relatie tot de ruimtelijke opgaven. Dit wordt doorgaans vastgelegd in het mobiliteits- of ruimtelijk beleid van de betreffende overheid, bij voorkeur in regionaal verband. Ontbreekt zo’n visie, dan kunnen de bestaande uitgangspunten op het gebied van mobiliteit en verkeersveiligheid als vertrekpunt worden genomen.

Het beleidsmodel omvat de volgende processtappen: Multimodale streefwaarden en randvoorwaarden; Monitoring & eventueel nieuwe beleidsambities; Aanwijsbare invloed & basis op orde, en Formuleren opgaven – studie – oplossingsrichtingen. Pas als de opgaven helder zijn, kan gericht worden gezocht naar oplossingsrichtingen. Als daarbij smart-mobilityservices in beeld zijn, is een check op Human factors van belang en dus het juiste moment om het afweegkader te gebruiken.

De vragen

De vragen die met behulp van het afwegingskader inzicht en mogelijk grip bieden op de HF-effecten zijn: Hoe haalbaar is een service? Wat betekent de invoer van de service voor de eigen organisatie? Wat ontbreekt er als het gaat om data- en technische expertise? Met welke organisaties kan worden samengewerkt en hoe? Welke spelregels gelden er voor marktpartijen? Hoe worden de vereiste data aangeleverd? Hoe worden cybersecurity en privacy gegarandeerd? Hoe is de kwaliteitsborging georganiseerd? Wat zijn randvoorwaarden voor succes? Is het beslissingsproces adequaat? Welke ethische principes spelen een rol? Hoe wordt de service geëvalueerd? Hoe is de communicatie met de weggebruikers geregeld? Zijn de gebruikte termen en symbolen duidelijk? En komt de informatie tijdig bij de bestuurder? Maar ook: Hoe kan het opvolggedrag worden verhoogd? En hoe kan de service bijdragen tot een toename van de verkeersveiligheid?