Uit de journals: Lessen van grote verstoringen, verhandelbare rechten, tol en ov-tarieven

In deze aflevering van de rubriek ‘Internationale vakliteratuur’ samenvattingen van artikelen over de lessen voor de transitie naar duurzame mobiliteit uit de reactie van mensen op grote verstoringen, verhandelbare mobiliteitsrechten, publieke frames rond prijsbeleid en de eerlijkheid van tijdstipafhankelijke tol en verschillende ov-tarieven.

Door Leonie Walta

De lessen van grote verstoringen

Transport staat centraal op de klimaatagenda, maar de verwachting is dat technologische innovaties, zoals elektrisch rijden, niet voldoende CO2-reductie zullen opleveren. Een verandering van mobiliteitsgedrag is noodzakelijk om de doelen te halen, maar dat wordt in beleidskringen vaak gezien als ‘te moeilijk’. 

Greg Marsden van de University of Leeds en zijn collega’s van vier andere Britse universiteiten stellen dat er veel meer verandering mogelijk is dan gedacht. Waar grote verstoringen in het transportsysteem plaatsvinden is vaak ruimte voor innovatie en passen mensen hun gedrag aan. De onderzoekers verzamelden data om te leren van deze aanpassingen en inzicht te krijgen in welke interventies een grote gedragsverandering tot gevolg kunnen hebben. 

Ze vroegen één groep respondenten naar hun aanpassingsvermogen op alledaagse verstoringen en drie andere groepen naar hun aanpassing op drie grote verstoringen in het afgelopen decennium: een strenge winter waardoor veel infrastructuur was afgesloten, een overstroming die wegen en spoorwegen dagenlang onbegaanbaar maakte en de wekenlange sluiting van de Forth Road Bridge, een belangrijke verbinding van Edinburgh naar het noorden. 

Mogelijke aanpassingen bleken de keuze voor een andere modaliteit, de keuze voor een andere route, de keuze voor een ander vertrektijdstip, het herplannen of annuleren van de activiteit, de activiteit op een andere locatie laten plaatsvinden, de verantwoordelijkheid voor de activiteit aan iemand anders doorgeven en de activiteit via ICT laten plaatsvinden. 

Reizen voor werk bleek behoorlijk flexibel, reizen voor gezondheidszorg en zorgtaken was dat veel minder. De grote verstoringen gaven het meeste inzicht in welke flexibiliteit beschikbaar is. Meer mensen dan gedacht hebben bijvoorbeeld in de praktijk de mogelijkheid om van modaliteit te veranderen. Systemen die het gebruik van een bredere set aan mobiliteitsgedrag aanmoedigen, kunnen de benodigde gedragsveranderingen ondersteunen.  

Marsden, G., Anable, J., Chatterton, T., Docherty, I., Faulconbridge, J., Murray, L., Roby, H. en Shires, J. (2020), ‘Studying disruptive events: Innovations in behaviour, opportunities for lower carbon transport policy?’, Transport Policy 94, pagina 98-101.

https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2020.04.008

Verhandelbare mobiliteitsrechten

Beprijzen van weggebruik om congestie terug te dringen blijft op veel plaatsen politiek en sociaal niet haalbaar. Een alternatief - verhandelbare rechten - is dat mogelijk wel, onder meer omdat er geen netto geldstroom naar de overheid gaat. Het biedt ook de mogelijkheid om bepaalde groepen weggebruikers in eerste instantie ruimere rechten te geven dan andere. Het idee voor verhandelbare rechten bestaat al langer, maar technologie maakt dit nu beter mogelijk dan voorheen, bijvoorbeeld met handelen via internet en automatische voertuigherkenning.

Promovendus Devi Brands van de Vrije Universiteit ontwierp een markt voor verhandelbare rechten die geldig zijn voor een bepaalde periode en niet naar een andere periode kunnen worden meegenomen. Hij testte deze in een ‘lab in het veld’-setting, een experiment met virtuele mobiliteitskeuzes waarin de deelnemers via hun smartphone hun rechten konden verhandelen. De prijs van de rechten is bepaald door een algoritme dat ervoor zorgt dat de markt richting het mobiliteitsdoel beweegt. De deelnemers begrepen goed hoe het systeem werkte. Sommigen handelden slimmer dan anderen en hielden meer geld over. Als in de toekomst blijkt dat hier een structurele ongelijkheid in bestaat moet daar uit oogpunt van eerlijkheid wel rekening mee worden gehouden. 

Brands, D., Verhoef, E.T., Knockaert, J. en Koster, P.R. (2020) ‘Tradable permits to manage urban mobility: Market design and experimental implementation’, Transportation Research Part A 137, pagina 34-46.

https://doi.org/10.1016/j.tra.2020.04.008

Frames prijsbeleid

Promovenda Lizet Krabbenborg van de TU Delft deed onderzoek naar hoe het publiek tegen prijsbeleid aankijkt, op basis van onderliggende patronen van argumenten, overtuigingen en houdingen. 

Respondenten moesten 42 argumenten uit het publieke debat over prijsbeleid op volgorde leggen van ‘meest mee eens’ tot ‘minst mee eens’. Op basis van de uitkomsten identificeerde ze vier frames, door mensen die op eenzelfde manier tegen prijsbeleid aankijken: ‘de vervuiler betaalt’, ‘focus op eerlijke alternatieven’, ‘wat levert het mij op’ en ‘grijp niet in’. 

Alleen mensen in het eerste frame staan positief tegenover prijsbeleid, ze vinden het huidige autogebruik een groot probleem en zien prijsbeleid als een effectieve en haalbare oplossing. In het tweede frame vindt men congestie wel een probleem maar prijsbeleid een oplossing waarvan alleen bepaalde groepen zullen profiteren. Mensen in het derde frame, die vrijwel allemaal een auto bezitten en een laag inkomen hebben, zijn bang dat prijsbeleid hun situatie negatief beïnvloedt en willen eerst meer weten. In het laatste frame vinden mensen congestie wel een probleem maar prijsbeleid geen effectieve of eerlijke oplossing. De inzichten uit deze studie kunnen als input dienen bij het ontwikkelen en implementeren van breder gedragen prijsbeleid. 

Krabbenborg, L., Molin, E., Annema, J.A. en Wee, B. van (2020), ‘Public frames in the road pricing debate: A Q-methodology study’, Transport Policy 93,  pagina 46-53.

https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2020.04.012

Tijdafhankelijke tol

Is het eerlijk om een hogere tol te vragen tijdens de spits? Deze en drie andere vragen legden onderzoekers uit de Verenigde Staten in de vorm van stellingen voor aan regelmatige gebruikers van tolwegen van twee grote wegbeheerders rond New York. De meerderheid was het oneens met de stelling dat een hogere tol tijdens de spits eerlijk is, maar een kleine meerderheid vond variabele tol in het algemeen wel eerlijk. Een grote meerderheid vond korting voor frequente gebruikers en elektronische tolcollectie eerlijk. De uitkomsten verschilden wel naar reisdoel en sociaal-economische achtergrond. De auteurs suggereren beleidsmakers in contact te treden met groepen die maatregelen oneerlijk vinden en hen te informeren over de achtergronden.  

Holguín-Veras, J., Encarnación, T. en González-Calderón, A. (2020) ‘User perception of fairness of time-of-day pricing and other typical toll discounts’, Transportation Research Part A 137, pagina 560-581.

https://doi.org/10.1016/j.tra.2020.04.002

Ov-tarieven

Zweedse wetenschappers onderzochten de eerlijkheid van tariefplanwijzigingen in het openbaar vervoer met een case study in Stockholm op basis van modellen. Ze keken hierbij naar de horizontale rechtvaardigheid – binnen eenzelfde groep – en de verticale rechtvaardigheid – tussen verschillende groepen – bij overgang naar een vlak tarief, een zonetarief en een afstandstarief. Hoe minder de afstand meetelt, hoe groter de verticale rechtvaardigheid. Dit komt doordat hogere inkomensgroepen vaak kortere ritten maken dan lagere inkomensgroepen. Maar hoe meer het tarief afhangt van de afstand, hoe meer horizontale rechtvaardigheid. Dat verklaren de onderzoekers doordat er in het centrum vaker korte ritten worden gemaakt en in de buitenwijken minder frequente maar langere ritten. De uitkomsten van deze studie hangen sterk samen met de monocentrische structuur van Stockholm. 

Rubensson, I., Susilo, Y. en Cats, O. (2020) ‘Is flat fare fair? Equity impact of fare scheme change’, Transport Policy 91, pagina 48-58.

https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2020.03.013

---

Selectie uit 4 journals

Voor deze serie wordt een selectie gemaakt uit artikelen gepubliceerd in recente uitgaven van de wetenschappelijke journals Transportation Research A, Transport Policy, Transport Geography en Transport Reviews. Links naar de artikelen staan op www.verkeerskunde.nl/vakkennis. Sommige artikelen zijn niet open access. Ze zijn wel in te zien of te downloaden op de locaties van de meeste universiteitsbibliotheken.